Arama
Zenbilli Ali Efendi kimdir?
Osmanlı'da şeyhülislamlar, padişahların yanında, devlet işlerini istişare ettikleri önemli bir konuma sahipti ve padişahlar tarafından oldukça hürmet görürlerdi. Bu alimlerden biri de Zenbilli Ali Efendi'ydi. Fetva isteyenlerin sorularını evinin camından devamlı olarak sarkıttığı zenbil denilen sepete koyar, cevaplarını da yine buradan verirdi. Peki, Kanuni Sultan Süleyman hangi konuda Zenbilli Ali Efendi'den fetva istemişti?
II. Bayezid'in ardından tahta çıkan Yavuz Sultan Selim de Zenbilli Ali Efendi'yi saltanatı süresince müftülük görevinde bıraktı. Kanûnî Sultan Süleyman döneminde ölümüne kadar bu görevde kaldı. Kanûnî zamanında Rodos Adası'nın fethinde bulundu ve camiye çevrilen Saint Jean Katedrali'nde ilk cuma namazını kıldırdı.
Fetva almak üzere kendisine başvuranların işlerini kısa sürede sonuçlandırmak için evinin penceresinden sarkıttığı zenbille soruları alıp cevapları yine zenbile koyup vermesinden dolayı halk arasında "Zenbilli Müftü, Zenbilli Ali Efendi" olarak tanınmıştı.
Zenbilli Ali Cemâlî Efendi fıkıh, usul, edebiyat, lugat, nahiv, tefsir ve hadis sahasında otorite sahibi, vakur bir ilim adamı idi. Uzun süre fetva makamında kaldığı halde hayatının sonuna kadar tevazuyu elden bırakmamıştı.
Onun ilmî meselelerde taviz vermediği hatta Yavuz Sultan Selim'e bile karşı çıktığı kaynaklarda belirtilir. Görevlilere hukukî kurallar çerçevesinde ceza verileceğini, idamın mahkeme kararından sonra müftünün fetvasıyla mümkün olabileceğini çekinmeden padişaha söylediği ve birtakım şahsî uygulamalarının önüne geçtiği, padişahın yetkisinin sınırlarını da belirlediği ileri sürülür.
Padişah yönetimle ilgili vereceği kararlara karışmamasını sert bir dille bildirince Zenbilli Ali Efendi izin almadan hiddetle padişahın yanından ayrılmıştı. Bu davranışının yanlışlığını daha sonra anlayan Yavuz Sultan Selim ona iltifatta bulunmuş, Anadolu ve Rumeli kazaskerliklerini vermeyi teklif etmişti.
İstanbul müftülüğü makamının dinî kontrolü sağlayacak biçimde veziriazamlık makamı gibi bir şekle bürünmesinin ilk önemli adımları onun görevi sırasında atılmıştı.
Kanûnî Sultan Süleyman zamanında, Topkapı Sarayı'nın bahçesindeki ağaçlarda çok fazla karınca görülmesi üzerine, bu durumdan kurtulmak için çare araştırılır. Bunun üzerine de ağaçların gövdelerine ve diplerine kireç tatbik edilirse meselenin çözüleceğini öğrenilir.
Fakat Kanuni Sultan Süleyman, ilim ehlinden izin almadan kireçleme işlemini yapmak istemez ve Zenbilli Ali Efendi'ye meseleyi sorar. Çok iyi bir şair olan Kanûnî sualini vezinli olarak sorar:
Dırahtı ger sarmış olsa karınca
Zarar var mı karıncayı kırınca
*Dıraht: Ağaç
*Ger: Eğer
Cevap da aynı şekilde vezinli olarak gelir Zenbilli'den:
Yarın Hakkın divanına varınca
Süleyman'dan hakkın alır karınca
Hayırseverliğiyle tanınan, İstanbul'un değişik yerlerinde cami, mescit ve mektep inşa ettiren Ali Cemali Efendi,1525'te İstanbul'da vefat etti.