Arama
10 maddede edebiyatın gür sesi: Baki
Baki, döneminde "şairler sultanı" anlamına gelen "Sultânü'ş-şuarâ" unvanıyla anılırdı. Kaleme aldığı şiirler ile edebiyatın çehresini değiştiren şairin şöhreti, Anadolu ve Rumeli'yi aşıp Hint saraylarına kadar yayıldı. Çağdaşlarına göre daha sade ve anlaşılır bir dil kullanan usta kalem, Türk şiirinin önemli isimler yetiştirdiği bir yüzyılda yaşadığı halde hepsini gölgede bıraktı. Sizler için, kubbede hoş sada bırakan Baki'nin hayatını ve hafızalarda yer edinen şiirlerini derledik.
📌Edebiyatımızın en önemli isimlerinden biri olan Baki'nin asıl adı Abdülbaki Mahmut'tu. 1526'da İstanbul'da dünyaya gelen şairin babası Fatih Camii müezzinlerinden Mehmed Efendi idi. Camilerde küçük yaşlardan itibaren kandil yakar, saraç çıraklığı yapardı.
📌Devrin ünlü alimlerinden Karamanlı Ahmet Efendi ile Mehmet Efendi'den dersler alan Baki'nin, medresedeki arkadaşları arasında tarihçi Hoca Sadettin Efendi, Üsküplü Vâlihî, Edirneli Mecdî ve Nev'i gibi şair ve alimler yer alıyordu.
📌 Dönemin önemli şairlerinden Ahdî, onun gençlik yıllarında okuma yolunu tuttuğunu, vaktini buna ayırarak kısa sürede büyük marifetlere sahip olduğunu belirtir.
📌Baki, 18-19 yaşlarına geldiğinde İstanbul'un en beğenilen genç şairlerinden biri oldu. Hocası Mehmet Efendi için yazdığı "Sümbül Kasidesi" ile ününü artırdı ve dönemin ünlü şairlerinden Zati'nin dikkatini çekti.
📌Edebiyat okulu olarak kabul edilen Zati'nin Beyazıt Camii avlusundaki remilci dükkânına uğrayıp üstada şiirlerini beğendirmeye çalışırdı.
📌Zati'nin şiirlerine yazdığı nazireler ile şiir dilini daha da geliştiren Baki, bir yandan dönemin ünlü şahsiyetleri ile tanışıp hünerlerini gösterirdi.
📌Zati, yetenekli genç şairin yazdığı gazeli tamamlayarak divanına koydu. Kendisini ayıplayan kişilere de "Bâkî gibi şâir-i sâhirin (büyüleyici söz söyleyen şair) şiirini uğurlamak ayıp değildir." diyerek genç şairi onurlandırdı. Zati vefat ettiğinde, Baki 20 yaşındaydı.
📌Kanuni Sultan Süleyman'ın açtığı medreselerin başına getirilen Kadızade Şemseddin Ahmed Efendi'nin derslerine devam etti. Bu dönemde 26-27 yaşında olan Baki, hocasının güvenini kazanarak Süleymaniye Külliyesi'nde nezaretçi olarak görevlendirildi. Bir yandan tahsiline devam ederken bir yandan görevini ifa ediyordu.
📌Nahcivan seferinden dönen Kanuni Sultan Süleyman'a 1554'te takdim ettiği kasidesi ile padişahın ilk defa dikkatini çekerek takdirini kazandı. Buradaki dizelerde üç yıl medrese hücrelerinde yatıp kalktığından bir seneden beri nezaretçi olarak görevde bulunduğundan bahsetti.
📌Halep kadılığına atanan Kadızade Şemseddin Ahmed Efendi'nin beraberinde Baki'yi de götürdü. Burada Lamiyye ve Raiyye kasidelerini kaleme aldı. Halep'te dört yıl geçirdikten sonra hocası ile beraber İstanbul'a döndü.
📌1560'ta Şeyhülislam Ebussuud Efendi ile tanıştı ve kendisine Halep'te yazdığı "Lâmiyye Kasidesi"ni sundu. 1564'te ise padişahın isteğiyle Silivri'deki Piri Paşa Medresesi'nde göreve başladı.
📌Sadrazam Semiz Ali Paşa'ya "hatem" redifli kasidesiniyle beraber ünlü bahariyyesini sunarak takdirlerini kazandı.
📌1563 yılında danişmend olan Baki, şiirlerini padişaha göndermeyi de ihmal etmedi. Bir gün sultanın meclisinde şiirleri okunurken, ona görevini sordu. Danişmend olduğunu öğrenince de böyle yetenekli bir şairin medrese odalarında çürümesinin doğru olmadığını kendisine mülâzemet verilerek yirmi beş akçelik medrese müderrisliğine gönderilmesini emretti.
*Mülâzemet: İlmiye mesleği adaylarının meslekî stajları ve görev bekleme süreleri için kullanılan terim.