A'dan Z'ye Umberto Eco
Umberto Eco, 20. yüzyılın önemli filozofları arasındaydı. Ama aynı zamanda edebiyatçı, yazı ustası, iflah olmaz bir kitap sevdalısıydı. O, yeri geldi engin bilgi birikimiyle karanlık Ortaçağ'ı anlattı, yeri geldi göstergebilim uzmanı olarak dünyadaki en küçük ayrıntının ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Bize miras olarak kitaplarını bırakan Eco'yu sizler için A'dan Z'ye inceledik.
Çağımızın en önemli düşünürlerinden biri olarak anılan Umberto Eco, 5 Ocak 1932'de faşizmin hüküm sürdüğü İtalya'nın Alessandra kasabasında doğdu. Babası Giulio, muhasebeciydi fakat savaşın eşiğindeki bir dünyada sürekli askere çağrıldığı için Eco çocukluğunu annesi Giovanna ile birlikte bir köyde geçirdi.
Maddi imkânsızlıklar nedeniyle Katolik okullarında eğitimine başlayan Eco, sonraki yıllarda o günlerini "Çocukluğumun iki yılını silahlı çatışma içindeki SS'ler faşistler ve partizanlar arasında geçirdim. Kurşunlardan nasıl sakınılacağını öğrendim" diyerek anlatacaktı. Alessandria, ayrıca Eco'nun beşinci romanı Baudolino'nun da kahramanıdır.
Babasının isteği üzerine bir süre hukuk okusa da Eco, Katolik eğitiminden geçmiş bir genç olarak Torino Üniversitesi Ortaçağ Felsefesi ve Edebiyatı bölümüne geçti. 1954'te eski filozoflardan din düşünürü Thomas Aquinas ve onun Ortaçağ'da oluşturduğu ekolün estetik anlayışı üzerine yazdığı bitirme teziyle felsefe doktorasını tamamladı. 1969'da profesör olan Eco, 1971'de dünyanın en eski üniversitelerinden olan Bologna Üniversitesi'nde çalışmaya başladı ve buradan emekli oldu. Eco, ilk romanı Gülün Adı 1980'de yayımlanana kadar İtalya'nın önemli entelektüellerinden ve bilim insanlarından biri olarak tanınıyordu. Bir Ortaçağ uzmanı ve göstergebilimin en önemli isimlerinden biriydi. 70'li yıllarda bilimsel çalışmalarına yoğunlaşan Eco, Yale, Colombia üniversitelerinde dersler verdi. Gülün Adı onu popüler bir yazar yaptı.
Gülün Adı dışında herhangi bir kitabı sinemaya uyarlanmadı. Ama Eco bu roman yayımlanmadan çok önce sanatseverler ile buluştu. İtalyan yönetmen Michelangelo Antonioni'nin 1961 yapımı efsanevi Gece filminde oynayan yazarın, en sevdiği film ise John Ford'un 1939 yapımı Cehennem Dönüşü/ Stagecoach'tır. Eco bu filmle ilgili olarak şunları söyledi: "Sinema filmlerinin özüdür. Bir uzaylıya 'Film nedir?' diye öğretmem gerekseydi, Stagecoach'ı seyrettirirdim. Bu filmde, bütün sinema tekniklerini, sinema fikirlerini bulmak mümkündür. Aslında bu filmden sonra başka bir film çekilmesi pratik olarak beyhude."
Eco'nun entelektüelliği onu takip eden ve okuyan insanlar tarafından da tescillendi. ABD'deki Foreign Policy dergisinin 2005'te yaptığı 'Dünyanın İlk 100 Entelektüeli' anketinde ikinci, 2008'de İngiltere'deki Prospect dergisinin anketinde ise 14. sırada yer aldı. Peki, o entelektüelliğe nasıl bakıyordu? Eco şunları söyledi: "Bana sorarsanız yaratıcı bir şekilde yeni bilgiler üreten her kişi entelektüel sayılmalıdır. Örneğin, yeni aşılama yöntemleriyle daha sağlıklı bir elma üretmeyi becerebilen bir çiftçi entelektüel yaratıcılığa sahiptir. Öte yandan, Heidegger'in düşünce sistemini hep aynı yöntemlerle derslerinde açıklamaya çalışan bir felsefe profesörünün entelektüel yaratıcılığından şüphe etmek gerekir. Eleştirel yaratıcılık (mevcut yapıları eleştirmek, ya da daha iyi yapılmasını sağlayacak bir yöntem geliştirmek) entelektüel düşünce yapısının yegâne göstergesidir."
