Az bilinen gerçekleri ile Robinson Crusoe

Daniel Defoe'nun dünyaca ünlü romanı Robinson Crusoe'nun ilk basımı 1719 yılında yapıldı ve bu kitap, ilk İngilizce roman olarak kabul ediliyor. Kitap, İngiltere'de yaşayan Alman asıllı orta halli bir ailenin en küçük oğlu olan Robinson Crusoe'nun babasının tüm itirazlarına rağmen, dünyayı gezme hayalleri ile çıktığı yolculukları ve bu sırada karşılaştığı olayları anlatır. Crusoe, bu yolculuklar içinde, son üç yılı hariç 28 senesini ıssız bir adada yalnız geçirir. Robinson Crusoe olarak tanıdığımız kitabın orijinal adı ise oldukça farklı: 'York'lu bir denizcinin, kendi kaleminden, deniz kazası ile düştüğü Amerika sahillerindeki Oroonoque Nehri ağzındaki ıssız bir adada 28 yılını geçirirken yaşadığı serüvenler ve korsanlar tarafından kurtarılması' Defoe, Robinson Crusoe'yu gerçek bir hayattan, yaşanmış bir hikâyeden esinlenerek yazmıştı. Eski adı Isla Mas a Tierra olan bir adada yalnız yaşamış Alexander Selkirk adlı İskoç bir denizcinin, 1709 yılında Woodes Rogers tarafından kurtarılmasının yarattığı şaşkınlık ve ilgiden ilham almıştı. Issızlarda yaşamın adeta bir temsilcisi olarak akıllarımızda kendine yer edinen Robinson Crusoe, kendinden tam 6 yüzyıl önce yazılan bir eserle oldukça büyük benzerlikler taşır. Pek bilinmese de, İbn Tufeyl'in 12'inci yüzyılda yazdığı Hayy bin Yakzan adlı eseri, hem dünya edebiyatı, hem de İslâm Felsefesi Tarihi için oldukça mühimdir. Günümüze kadar ulaşan bu eser, İslâm Felsefesi Tarihi'nde geniş kitlelerce tanınır. Hayy'ın ıssız bir adada kendiliğinden dünyaya geldiği ya da annesinin denize bıraktığı bir sandığın dalgalarla ıssız adaya sürüklenmesi sonucu, adada hayatını devam ettirdiği kaydedilir. Romanda Robinson Crusoe, Batı toplumunun kültürünü temsil eden ve bu kültüre uygun her türlü insanlık vasıflarına sâhip, çok yönlü bir kişi olarak tasvir edilir. Medenî hasletlere sahip, alet yapan ve kullanan becerikli birisi olarak anlatılır. O tarihlerde yeni başlayan Batı sömürgeciliğini haklı çıkarmak maksadına hizmet eder. Batılıların diğer toplumlara medeniyet getirdiklerini, ekonomik, dinî ve ahlâkî değerlerinin daha yüksek olduğunu anlatmak ister. Hikâyede, kendine 'yoldaş' olan Cuma'ya İngilizce öğreten ve onun Hristiyan olmasını sağlayan Crusoe, 'Batılı beyaz adam' olarak yaşadığı adaya egemen olur; kendisinden önce yaşamakta olan 'vahşi' birine, sözüm ona 'medeniyet' getirir. Kitapta adından Türk diye söz edilen Faslı, bir denizciye köle olarak satılır. Kitabın yazıldığı tarihte dünya tarihini etkileyen başlıca olaylara da değinilmişti. Çin'i adeta İngilizlerin oyuncağı haline getiren, genç nüfusu çürüten afyon bağımlılığının ilk izlerinden, Amerika'daki İspanyol ve Portekizlilerce gerçekleştirilmiş katliamlardan bahsedilir. Kitapta Türklerle ilgili olarak iki ilginç cümle sarf edilir: Birinde Robinson'un bıyığını 'çok etkileyici' görünen Türkler gibi uzattığından bahsedilir. İkincisinde ise, Robinson bir İspanyol ile Türk arasında, 'iyi efendilik karşılaştırılması' yapılsa, Türk'ün muhtemelen daha iyi olabileceğini düşündüğü anlaşılır. Romanda kadın karakter yoktur ancak birçok nesne kadına özgü simgeler taşır. Robinson Crusoe'ya ev sahipliği yapan ada, doğa anaya benzetilir. Robinson'un kaza yapan gemiye çıkmasını sağlayan ip, göbek bağına; gemi, anne karnına; onu buraya getiren su da, hamile kadınların karnındaki suya benzetilir. Robinson'un gezme ve macera tutkusu, adada ilk zamanlar kalbinde hiç duymadığı tanrı korkusunu da keşfettirmişti. Başına gelen olayları ilk zamanlar babasının sözünden çıkmasına karşı verilen bir tanrı cezası olduğunu zannetse de, bir süre sonra büyük yalnızlığının aslında tanrıyı anlamak yolunda hayatındaki en büyük fırsatı yarattığını düşünmüştür. Kitabın yazarı Daniel Defoe'nun bir İngiliz Hükümeti ajanı olması, kitabın hükümetin politik çıkarlarını meşru göstermek için kullanıldığı iddiasını ortaya çıkarmıştır. Bunun dışında tamamen yazarın şahsi politik görüşlerini ifade ettiği bir kitap da olabilir burada bir kesinlik yoktur. 'Robinson Crusoe'dan önce Hayy bin Yakzan' haberimizi okumak için tıklayın. 'İbn Tufeyl: Hay Bin Yakzan' haberimizi okumak için tıklayın. 'Esrarü'l Hikmeti'l Meşrikiye' haberimizi okumak için tıklayın. Fikriyat Robinson Crusoe hakkında okuma yapmak için önerebileceğimiz kitaplara buradan ulaşabilirsiniz.

Az bilinen gerçekleri ile Robinson Crusoe

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Cam karakterli adam

Cahit Zarifoğlu'nun düşünce ve sanat yazıları: Zengin Hayaller Peşinde

Karanlık çıkmazı bahara çeviren duygu: Mutluluk

İbni Kayyim El Cevziyye'den "Nefsimi Nasıl Dizginleyebilirim?"

FİKRİYAT GÜNDEM

Antalya'nın Gazipaşa ilçesi açıklarında 4,6 büyüklüğünde deprem

Halep’te gelecek, tarihe hamile

Zenginlerin gençlik iksirinin çocuklarla bağlantısı ne?

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST