Arama
Azerbaycan manileri: Bayatılar
Geçmişten günümüze kadar insanoğlu, sözlü ve yazılı edebi türleri duygularını yansıtmada araç olarak kullanmıştır. Bunun en güzel örneklerinden biri Azerbaycan topraklarında hayat bulur. Edebi anonim çeşiti olan bayatılar, halkın tarihi, sosyal, siyasi ve kültürel birikiminin kaynağıdır. Aynı zamanda Türk müziğinde bir makamın adıdır. Peki, bayatı ne demektir? Bayatıların en güzel örneklerini sizler için derledik.
Bayatı kelimesinin kökeni
🔸 Bayatı kelimesi Arapça "byt" kökünden türer ve "akşamdan veya dünden kalan" anlamına gelir. Türkçede "klasik Türk müziğinde uşşak dörtlüsüne buselik beşlisi katılmasıyla yapılmış eski bir makam" manasını karşılar.
🔸 Bayatılar, maniler gibi dörtlükler ve cinas edebi sanatıyla oluşturulur. Türk sözlü edebiyatının anonim türü, Türklerin duygu ve düşüncelerini yansıtan en güzel örnekleri içinde barındırır.
Bayatıların günlük yaşamda kullanımı
🔸 Azerbaycan Türklerinin bayatı adı verdikleri edebi tür, aynı zamanda Türk müziğinde bir makamın adıdır. Müzik ile edebi türlerin iç içe oldukları çağlarda, Türk nazımının temeli olan dörtlük söyleme geleneğinden doğmuştur.
🔸 Daha sonra bayatı, hem edebi tür olarak şekillenmiş hem de bir makam olarak gelişmeler göstermiştir.
🔸 Bayatılar dünün tarihi, sosyal ve siyasi geçmişini yansıttığı için eski Orta Asya Türk hayatının izlerini net bir şekilde taşır. Ahmet Caferoğlu "bayatılara halk hayatının aynasıdır, denilebilir" ifadesi bu durumu açıklar.
Ahmet Caferoğlu kimdir?
Ülkemizin ünlü Türk dilbilimcisidir. Türk etimolojisi, Türk lehçeleri ve Anadolu ağızları üzerine önemli çalışmalar yapmıştır.
🔸 Prof. Dr. Ezize Caferzade bayatılar hakkında son sözü söyler:
"Menden soruyorlar: Bayatı ne zaman bitecek? Diyorum: Dünyada yaşayan sonuncu Azeri oğul ve kızının bildiği sonuncu bayatı yazılsa da bitmeyecek; çünkü üretilmektedir. Anam toprak gibi, milletim gibi, halkım da üretmeye devam etmektedir."
↪Sonuç olarak Azerbaycan edebi türü olan bayatılar, ülkemizdeki maniler ile şekil ve muhteva bakımından birçok ortak özelliği bünyesinde barındırır.
Prof. Dr. Ezize Caferzade kimdir?
Azerbaycan'ın önemli ismi Ezize Caferzade; yazar, araştırmacı, öğretmen, akademisyen ve edebiayt eleştirmenidir. Azize Caferzade'nin hayatı bir belgesel filme de konu olmuştur. 1993 yılında yazarın 70. doğum yıldönümü adına Teymur Bekirzade tarafından "Ağ saçların işığında" adlı belgesel film yayınlanmıştır.
Men getdim Dağıstan'a,
Sen de gel Dağıstan'a.
Ağlasana gözlerim,
Gemimi dağıtsana.
🔸🔸🔸
Ben gittim Dağıstan'a,
Sen de gel Dağıstan'a.
Ağlasana gözlerim,
Kederimi dağıtsana.
🔍Gem: Keder, üzüntü
Çıhdım dağlar başına,
Yazı yazdım daşına.
Gele geden ohusun,
Neler geldi başıma?
🔸🔸🔸
Çıktım dağlar başına,
Yazı yazdım taşa.
Gelen giden okusun,
Neler geldi başıma.
🔍Ohumak: Okumak