Deneme türüne ait okunması gereken 11 kitap
Michel de Montaigne'nin ''Denemeler'' adlı eserinin, deneme türüne ait ilk eser olduğunu biliyor muydunuz? Ya da eskiden denemeye "muhasebe" isminin verildiğini? Çünkü denemeler diğer yazın türlerine göre iç hesaplaşmalara daha yakındır. Sizler için, bir solukta okunacak deneme türünden 11 kitabı derledik.
İnsanlığın Yıldızının Parladığı Anlar, insanlık tarihine yön vermiş belirleyici anlar üstüne kısa denemelerden oluşuyor. Stefan Zweig, çevrele-rindeki geçici koşulların dayattığı sınırları aşabilmiş Fatih Sultan Mehmed, Händel, Dostoyevski, Tolstoy, Lenin gibi "yaratıcı bireyler"in o benzersiz "anlarını" anlatıyor. En iyisi, kendisinden dinleyelim: ''Çağları aşan bir kararın bir tek takvime, bir tek saate, çoğu kez de yalnızca bir tek dakikaya sıkıştırıldığı trajik ve yazgıyı belirleyici anlara, bireylerin yaşamında ve tarihin akışı içinde çok ender rastlanır. Ben böyle anları İnsanlığın Yıldızının Parladığı Anlar diye adlandırdım; çünkü onlar, tıpkı yıldızlar gibi, hiç değişmeden geçmişin karanlığına ışık tutmaktadırlar... Olayları anlatırken, gerçekleri değiştirmedim, kendi katkılarımla renklendirip zenginleştirmedim. Çünkü tarih, kusursuzluğa ulaştığı böylesine eşsiz anlarda, kendisine yardım için uzatılan ellere gereksinim duymaz.''
Bir anlatı ormanında gezinmek, oyunun çocuk için gördüğü işlevi görür. Çocuklar oyucak bebeklerle, tahtadan atlarla ya da uçurtmalarla, fiziksel yasaları ve bir gün ciddi olarak yerine getirecekleri eylemleri daha yakından tanımak için oynarlar. Umberto Eco'nun Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti'si, uluslararası saygınlığı olan yazar ve bilim insanlarının her yıl Harvard Üniversitesi'nde sundukları altı konferansın metinlerinden oluşuyor. Anlatı konusundaki kuramsal çalışmalarıyla da tanınan Eco karşımıza bu kez, bir kuramcıdan çok, okur kimliğiyle çıkıyor.
İnsanın, toplumsal hayatı gibi düşünce hayatının da karmaşıklaştığı bir dünyada "Müslümanca düşünme"nin imkân ve yöntemi nedir? İslam konusunda yeterli "malumat"a sahip olmak, Müslümanca düşünmek için yeter mi? İslam'ın özü ve bütünüyle kaynaştırılamayan bilginin, düşünme etkinliğini oryantalist bakış açısına mahkûm etmesi kaçınılmaz olmayacak mı? Edebiyat ve özellikle öykü alanındaki başarılı ürünleriyle de tanınan Rasim Özdenören'in klasikleşmiş eseri sizleri bekliyor.
Jean-Jacques Rousseau, Bilimler ve Sanatlar Üstüne Söylev'den Toplum Sözleşmesi'ne ve Emile'e, İnsanlar Arasında Eşitsizliğin Kaynağı'ndan İtiraflar'a, insanlık tarihinde çığır açan Aydınlanma düşüncesinin en önemli Romantik düşünürlerinden biridir. Melodi ve Müziksel Taklit ile İlişki İçinde Dillerin Kökeni Üzerine Deneme ise, Rousseau'nun ilk ses olarak kabul ettiği "doğanın çığlığı"ndan jestlerin diline, sözcüklerin ortaya çıkışına ve "dünyanın adlandırılması"na doğru uzanan bir süreçte dillerin kökenini müzik ve melodi ile ilişkilerine de değinerek anlatıyor.
Modern romanın öncülerinden Marcel Proust bu kez eleştiri, deneme, inceleme, açıklama, mektup biçiminde kaleme aldığı Edebiyat ve Sanat Yazıları'yla karşımıza çıkıyor. "Edebiyat Yazıları"nda Flaubert, Baudelaire, Chateaubriand, Goethe, Dostoyevski, Tolstoy, sembolist şairler, şiir ya da esrarengiz yasaları yorumlarken, "Sanat Yazıları"nda Chardin, Rembrandt, Watteau, Moreau, Monet gibi ressamlar; Saint-Saëns, Reynaldo Hahn gibi müzisyenler; ve John Ruskin gibi bir sanat tarihçisini değerlendiriliyor. Proust severler, onun yorumlarının ve üslubunun tadına şimdi de deneme ve eleştirileriyle varacaklar.
