Arama
Divan edebiyatında aşina olmadığınız terimler
Edebiyat kendi devrinin düşüncesinden, yaşayışından izler taşır. Bu izlerle divan edebiyatı, eski toplumumuzun düşünüş, yaşayış ve sanat sevgisini günümüze taşıyarak klasikleşmiştir. Beyitlerde, nesirlerde kullanılan her kelime, ince düşünüş ve derin bir manayı barındırır. Bu devirde kaleme alınmış eserlerin anlaşılması da bu terimlerin bilinmesinden geçer. Gelin, divan edebiyatında aşina olmadığınız terimlere yakından bakalım.
📚 Ânestü nârâ: "Bir ateşe yakınlaştım" anlamına gelir.
◾ Bu cümle Hz. Musa'nın Tur dağında yolunu şaşırdığında, uzaktan gördüğü ve ateş sandığı ilahi tecelli nurunu anlatır. Bu hadise Kur'an'da Taha, Neml ve Kasas surelerinde anılır.
🔸
"Mûsâ ile ilgili bilgi sana erişti mi? Hani o bir ateş görmüş ve ailesine şöyle demişti: "Siz bekleyin, (şu uzakta) bir ateş bulunduğunu fark ettim; belki ondan size bir kor parçası getiririm veya ateşin başında bir kılavuz bulurum." Onun yanına geldiğinde kendisine "ey Mûsâ!" diye seslenildi. "İyi bil ki ben, evet yalnız ben senin rabbinim; artık pabuçlarını çıkar, çünkü şu anda kutsal vadide, Tuvâ'dasın. Ben seni seçtim, şimdi vahyedilecek olana kulak ver. Kuşkusuz ben, yalnız ben Allahım. Benden başka tanrı yoktur. O halde bana kulluk et, beni hatırında tutmak için namazı kıl." (Taha suresi, 9-14.ayetler)
Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından
Taha suresi, 9-14.ayetleri okumak için tıklayın
"Mûsâ bu süreyi doldurup ailesiyle birlikte yolda giderken Tûr tarafında bir ateş gördü; ailesine, "Siz bekleyin; ben bir ateş gördüm, belki oradan size bir haber yahut ısınmanız için bir parça ateş getiririm" dedi." (Kasas suresi, 29. ayet)
Fikriyat podcast uygulamasında Kasas suresini dinlemek için tıklayın
"Bir zamanlar Mûsâ, ailesine, "(Şu uzakta) bir ateş bulunduğunu farkettim. Size oradan bir haber ya da ısınmanız için ondan bir parça kor getireceğim" demişti. Oraya geldiğinde ona şöyle seslenildi: "Ateşin yanındaki ve çevresindekiler mübarek kılınmıştır! Âlemlerin rabbi olan Allah, her türlü noksanlıktan uzaktır!" (Neml suresi, 7-8. ayetler)
İshak Danış'ın sesinden Neml suresini dinlemek için tıklayın
🔸
Yüzün gününde ey kamer envâra düşmüşem
"Ânestü nâren" olmuşam, ol nâra düşmüşem
Nesimi
📚 Ases: Gece devriye gezen bekçi, kolluk kuvveti.
◾ Yeniçeri Ocağı'nda görev yapan asesler asayiş görevini üstlenmişti. Özellikle de geceleri devriye gezip güvenliği sağlamak onların görevleriydi. Bölükbaşı derecesinde bir kişi, asesbaşı tayin edilebilirdi. Aseslik, Fatih devrinde ortaya çıktı.
◾ Edebiyatta ases, sevgilinin gece renkli saçlarını ve suç işlemiş gönül ile birlikte kullanılır. Sevgilinin güzelliği ases görevindedir ve aşığın gönlünü tutsak eder.
Divan şairlerinin gözünden aşk
🔸
Aşka yâr olana rehzen olamaz nefs-i pelid
Şâh ile hemdem olan çün sege saymaz asesi
Aşki
📚 Ferraş: Döşeyen, döşemeci, süpürücü, hizmetçi.
◾ Eskiden cami, imâret gibi müesseselerin temizliğini yapan kişilere denilirdi. Kâ'be'yi temizleyip süpürenlere de ferraş adı verilir.
◾ Divân şiirinde ferraş, daha çok sabahleyin işini gördüğünden dolayı, sabah mazmunu ile birlikte kullanılır. Bu nedenle sabâ yeli, sevgilinin saçı, aşıkın ahı ve gözüne teşbih olunur.
Divan edebiyatından beyitler ve anlamları
🔸
Bâd eşiğin pâk ederken çeşmine yaş andırır
Her dem âb-efşânlığı sakkaya ferrâş andırır
Ahmed Paşa
📚 Ebr-i nisan: Nisan bulutu.
◾ Rivayetlere göre nisan ayında yağan yağmur istiridyenin karnına düşünce inci, yılanın ağzına düşünce zehir olur. Yılan ve istiridye bu ayda toprak üstüne çıkıp yemek yerlerdi. Allah'ın hikmeti sonucunda aynı yağmur, birinin karnında zehir, diğerininkinde inci oluşturur. Böylelikle nisan bulutu bereketini gösterir.
◾ Nisan bulutu, doğanın yeniden canlanmasını sağlar. Bu da bereketin göstergesidir.
Nisan yağmurunun faydaları neler?
🔸
Ey Nacati kilk-i gevher-barına kıymet mi var
Dürr olur her katre kim ol ebr-i nisan yağdırır
Necâti
📚 Keh-keşân: Samanyolu, gökyüzündeki koyu yıldız kümesi.
◾"Kehkeşân" tamlama olarak "saman götürenler" anlamına gelir. Kerpiç ustalarına saman taşıyanların düşürdükleri kırıntılardan kinaye olarak bu koyu karanlık, kehkeşân olarak adlandırıldı.
Divan edebiyatı şairlerinin birbirinden farklı meslekleri
🔸
Kemân-ı çerhi almış kabza-i teshire zanneyler
Görenler çille-i zer-târ-ı yâyın kehkeşân-âsâ
İzzet Molla