Divan şairlerine göre şiirdeki gaye nedir?
Modern edebiyatta olduğu gibi şairler poetika eserleri ortaya koymasa da divan edebiyatında şiire dair düşünceler türlü şekillerle ifadesini buldu. Genellikle şairler dibacelerde (ön söz) veya kendilerini övdüğü bölüm olan fahriyelerde şiiri neden yazdıklarına dair düşüncelerini teşbih yoluyla dile getirdiler. Peki, Fuzuli, Baki, Hayali ve Taşlıca Yahya gibi klasik edebiyatımızın en önemli isimlerinin şiir yazmaktaki gayesi neydi?
📌Her dönemde olduğu gibi klasik dönemde de şairlerin şiir yazmakta belli bir amacı vardı. Bugünkü gibi müstakil poetika eserleri verilmese de, şairlerin şiir görüşleri; divanlarının fahriye bölümünde yahut dibacelerinde (ön söz) yer alırdı.
Poetika nedir?
Aristoteles'in eserine ismini veren bu kavram ünlü düşünüre göre "Üzerinde konuşmak istediğimiz konu, şiir sanatıdır; ilkin genel olarak şiir sanatının ne olduğu, sonra şiir sanatının türleri ile bu türlerin teker teker ne oldukları, sonra da bir şiirin başarılı bir şiir olabilmesi için, onda konunun (öykü=mythos) ne şekilde işlenmesi gerektiği, bundan başka bir şiirin bölümlerinin sayısı ile bunların özellikleri ve daha bu araştırma konusu içine girebilen her şey."dir.
Bir şairin şiir hakkındaki görüşleridir. Örneğin; Orhan Veli ve arkadaşlarının çıkardığı Garip kitabında yer alan ön söz, akımın poetikasıdır. Şiire dair görüşlerine geniş bir şekilde yer verilmiştir.
📌Modern dönemdeki poetikalar, her şairin kendisine özgü belirlediği sınır ve kurallar çerçevesinde ilerler. Hatta öyle ki şairler kimi zaman poetikaları sayesinde büyük bir çıkış yapmışlardır.
📌Fakat divan şiirinde böyle bir husus yoktur. Çünkü poetik sınırlar şairlerin kendisi tarafından değil, var olan gelenek tarafından belirlenmiştir. Bundan dolayı divan şairleri bugünkü manada bildiğimiz poetikaları yazma ihtiyacı hissetmemişti.
📌Divan şairleri bu yola girişmese de konusu şiir ve şiire dair düşünceler olan beyitler kaleme aldı. Tasvir ve teşbih yoluyla ortaya koydukları bu düşünceleri satır aralarından çıkarılması mümkündü.
📌Divan şairleri, gayelerinin büyüklüğü nispetinde şiirlerinin değerlerini ölçerlerdi.
📌Yüce amaçlar uğruna yazılan şiirler onlara göre yapılan en hayırlı işlerden biriydi. Bu şairler şiir yoluyla sevgililerini bir nebze de olsa anlattıklarını düşünür, sevgiliden söz etme imkanını şiir vasıtasıyla bulurdu.
📌Divan edebiyatında çoğunlukla bahsedilen sevgi; beşeri değil ilahi bir düzlemdeydi. Beşeri düzlemdeki sevgi anılsa bile varılan tüm kapılar ilahı aşka çıkıyordu.
📌Mutlak'ı bulmakla ve onu her daim zikretmekle kendisini var eden klasik şair, bu yolla büyük bir yakınlık kazanacağının bilincindeydi.
