Regaib Kandili'nde okunmak üzere yazılıp bestelenmiş manzumeler: Regaibiyye
İslam'ın bizlere hediye olarak sunduğu bazı özel gün ve geceler vardır. Bunlardan biri de Regaib günüdür. Bu mübarek gün, Üç ayların ilki olan Recep ayının ilk haftasının, ilk cumasına denk gelir ve "Regaib Kandili" olarak ihya edilir. Bu özel günde Hz. Peygamber'in (SAV) hayatındaki önemli olayları anlatmak maksadıyla kaleme alınan yazılara regaibiyye adı verilmiştir. Peki, regaibiyye nedir, regaibiyye örnekleri nelerdir? Hangi şair ve yazarlar regaibiyye yazdı?
REGAİB KELİME KÖKEN
🔸 Arapça'dan gelen "Regâib" sözcüğü "reğabe" kökünden türer. Bu kelime "herhangi bir şeyi istemek, arzulamak, ona karşı meyletmek ve onu elde etmek için çaba sarf etmek" anlamlarına gelir. Tüm Müslümanlar tarafından, Recep ayının ilk perşembe gününü cumaya bağlayan gecesi Regaip Kandili olarak ihya edilmektedir.
🔸 Regaip Kandili'nin hususiyeti, alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed'in (SAV) ana rahmine düştüğü mübarek gece olması hasabiyledir. Bu mübarek geceye büyük ehemmiyet atfeder, zikir ve ibadet ile değerlendiririz.
REGAİBİYYE NEDİR?
🔸 Receb ayının ilk cuma gecesi, özellikle Türk-İslam kültür ve geleneklerine göre, camiler ve dini meclislerde özel programlar eşliğinde "Regaib Kandili" olarak kutlanır. Bu kutlamalar şüphesiz yazılı ve sözlü kültürümüze de çok büyük tesir etmiştir.
🔸 Regaip gecesi vesilesiyle birçok şair ve yazar tarafından mevlid türüne benzeyen çeşit çeşit manzumeler yazılmıştır. Bunların bir kısmı bu ulvi gecede okunmak üzere bestelenmiştir. İşte manzume türe verilen isim, Regaibiyye'dir.
🔸 Kaleme alıan bu manzumelerde, Peygamberimizin (SAV) anne ve babasının ahlaki özellikleri, evlilikleri ve alemlerin Efendisi Hz. Peygamber'in (SAV) ana rahmine düşmesinin kainat için büyük bir rahmet, bereket ve kurtuluş olduğundan bahsedilir.
REGAİBİYYELERİN DOĞUŞU
🔸 İhtiva bakımından regaibiyyelerde, mesnevi nazım şekli kullanılır. Çok az da olsa kıta, ilahi, gazel ve kaside gibi şekillerin tercih edildiği de bilinir. İlk regaibiyyenin, miraciyyenin yazılıp bestelenmesine benzer bir hikayesi bulunur.
🔸 Üsküdar Doğancılar'daki, Nasuhi Tekkesi'nde Haşim Baba'nın, Nayi Osman Dede ile dergahın şeyhi Ali Alaeddin Efendi'nin bulunduğu bir sohbet esnasında, "nasıl mevlid ve miraciyye bazı günlere has ise bu mübarek gecede de belli bir manzumelerin yazılması ve okunması" düşünülür. Böylece Regaip Kandili'ne özel olarak okunan manzumeler doğmuş olur.
🔸 Rivayete göre bu vazife orada bulunan Selâhaddin Uşşâki'ye verilmiş, o da kısa zaman içinde bir mi'râciyyenin yer aldığı Matlau'l-fecr adlı 213 beyitlik mesnevisini toplantıda bulunanların katıldığı bir mecliste okumuş ve onların takdirini kazanmıştır.
🔸 Klasik edebiyatımızda Regaibiyye örneklerine çok az rastlanır. Öyle ki bilinen Regaibiyyeler; Salahi, Arif Süleyman, Üsküdarlı Safi ve Mehmed Fevzi Efendi'ye ait nadir örneklerdir.
Bahr-ı vahdet 'aşk ile mevc urmadan
Bu zemîn ü âsmânı kurmadan
Zâtına kıldı tecellî çünki zât
Cûşa geldi bahr-ı esmâ vü sıfât
Salâhî‚ Matla'u'l-Fecr'
🔸 Regaibiyye beyitlerinde, "Agâz-ı Kelâm bölümünde; daha kâinat yaratılmadan Hz. Peygamber'in (SAV) ruhunun yaratılmasından, peygamberlerin tebliğle görevlendirilmelerinden ve mücadelelerinden" bahsedilmektedir.
Salâhî kimdir?
1117 yılında Yunanistan sınırları içinde bulunan Kesriye'de doğan Salihi'nin asıl adı Abdullah Selâhaddin'dir. Şair ve alim bir kimse olan bu kişinin mahlası, Salâhî'dir. Bilinen ilk regaibiyye örneğini İslam dünyasına armağan etmiştir.
Dinle ey cûyende-i sırr-ı Hüdâ
Mest-i aşk olup ne söyler bu gedâ
Hâme-i ibret-nümâ virmek diler
Leyle-i Cum'a Reğaib'dür haber
Salâhî‚ Matla'u'l-Fecr'
🔸 Ey ilahi sırları bilmek isteyen! Aşk sarhoşu olan bu fakirin söylediklerine kulak ver. Onun ibret habercisi olan kalemi, Regaib gecesinin, Cuma gecesine rastladığını haber vermektedir.
Matla'u'l-Fecr' Regaibiyyesi
Regaibiyye türünün ilk tespit edilen eseri, Salâhî'ye ait olan Matla'u'l-Fecr adlı Regâibiyyedir. Mehmet Akkuş, Matla'u'l-Fecr'i14 Regâibiyye türünün tek örneği olarak nitelendirmektedir.
