Eski Türkçeden dilimize miras kelimeler
Türkçe, uzun yıllar farklı coğrafyalarda konuşulmuş ve birbirinden farklı diller ile etkileşim halinde olmuştur. Bugün dünyanın her noktasına yayılmış olan Türk dilinin pek çok kolu bulunmaktadır. Günümüze kadar da ulaşan Eski Türkçe sözcükler bulunur. Bunlar, atalarımızdan armağan kalmış en değerli mirastır. İşte sizler için derlediğimiz birbirinden kıymetli o kelimeler…
ORIN - YER
🔹 Eski Türkçe bir kelime olan oron > orun, Kutadgu Bilig'de taht; yer, mevki, makam manalarına gelmektedir. Günümüzde Kazak ve Kırgız Türkçesi başta olmak üzere pek çok Türk lehçesinde kullanılır.
➡ Olar bardı kaldı sanga bu orun yava kılma öd kün kereking körün!
➡ Senden öncekiler gitti, bu taht sana kaldı.
(Sen) vaktini-gününü boş geçirme, gereğini yap!
➡ Sanga tegdi emdi bu ordu, orun köçüngni özüngde oza ıd burun.
➡ Bu saray (ve bu) taht şimdi sana ulaştı.
(Sen) göçünü kendinden önce gönder.
BEDÜK - YÜKSEK
🔹 Bedük kelimesi Eski Türkçe kökenlidir ve büyük, yüce manalarına gelmektedir. Bu sözcük Eski Türkçe "bedü-" yani büyümek fiilinden +Uk ekiyle türetilerek günümüze kadar ulaşır.
🔹 Bedük sözcüğü Kuzeybatı Türk grubunun yanı sıra Kuzeydoğu Türk lehçelerinde de varlığını gösterir. Örneğin Tuva Türkçesindeki bedig dag söylemi, yüksek dağ manasına gelmektedir.
KALA - ŞEHİR
🔹 Kala sözcüğü Eski Türkçe kökenlidir ve şehir manasına gelmektedir. Günümüzde Azerbaycan başta olmak üzere Türk lehçelerinde yaşatılır. Bazı Türk lehçelerinde gala şeklinde söylenmektedir.
➡ Bu gala daşlı gala, cıngıllı daşlı gala. Korkaram yar gelmeye, gözlerim yaşlı gala.
➡ Bu şehir taşlı şehir, süslü taşlı şehir. Korkuyorum yar gelmezse, gözlerim yaşlı şehir.
Azerbaycan Türkçesi
KARA- BAKMAK
🔹 Karamak fiili, Türkçenin ilk zamanlarından itibaren kullanılmaya başlayan bir kelime olup bakmak manasını karşılar. Kuzeybatı'dan güneydoğuya kadar pek çok Türk lehçe gruplarında var olduğunu bilmekteyiz.
➡ Ata-ana jarınnın, betine tik karama. Alsa da taspa terinnen.
➡ Anne babanın, yarinin yüzüne dik bakma. Kesip alsa da kayış derinden.
Kazak Türkçesi toy jırı - düğün şarkıları
KÖK - MAVİ, GÖK
🔹 Eski Türkçe kökenli kök sözcüğü, gök manasına gelirken aynı zamanda mavi rengini de karşılamaktadır. Bu kelimenin Türk tarihi açısından önemi büyüktür. Bunun nedeni mavi ve gök anlamına gelen kök sözcüğünün, Eski Türk inancı ile bağdaştırılmasıdır.
➡ K(a)ltı yultuz kö:k yula senevi kömen bular barça ürlüksüz itiglig nomlarnıŋ okşatıgı ol.
➡ Şöyle ki, yıldız, gök, meşale, büyü ve hilenin tamamı, sonsuz (ve) düzenli
öğretilerin benzeridir.
