Fiilde çatı nedir, özellikleri nelerdir? Fiilde çatı örnekleri… Fiilde çatı konu anlatımı…

Geçişli fiiller

📌Nesne alan ya da alabilen eylemlerdir.
📌Neyi ve kimi sorularına cevap verirler.
📌Kolay yolu , eylemin başına (onu) getirdiğinde anlamlı oluyorsa geçişli fiil olur.

Örnekler

🖋Arabayı (onu) çaldım. (eylemin başına onu getirdiğinde anlamlı olduğu için geçişli fiil.)
🖋İçeriden su getirdi.
🖋Hakem kaleciyi maçtan attı.

Bazı cümlelerde, fiiller geçişli olduğu hâlde nesne bulunmayabilir. Çünkü geçişli fiiller nesne alan ya da nesne gerektiren fiillerdir.

🖋Yolcular durakta bekliyor.
cümlesinde "beklemek" eylemi geçişlidir. Ama cümlede "nesne" bir sözcük olarak verilmemiştir. Cümle "neyi?" sorusuna cevap verdiği için geçişlidir. Çünkü sonuçta beklenen dolmuş ya da otobüs vardır.

Geçişsiz fiiller

📌Nesne alamayan eylemlerdir.
📌Geçişsiz eylemler, "neyi, kimi, ne" sorularına cevap veremez.
📌Geçişsiz eylemlerin yüklem olduğu cümlelere dışarıdan herhangi bir nesne getirilemez.

Örnekler:

🖋Onun anlattığı fıkraya hepimiz güldük.
🖋Babamla hafta sonları balık tutmaya gideriz.

Bu cümlelerde yüklem olan "güldük" ve "gideriz" eylemleri nesne alamadığı için, geçişsiz bir eylemdir.

Aşağıdaki cümlelerde eylemler, nesne alamadıkları için geçişsizdir.

🖋Dün gece televizyondaki film çok geç başladı.
🖋Küçük kardeşim bugün erkenden uyandı.

UYARI: Dilimizde bazı kelimeler cümle içinde kazandıkları anlamları ile hem geçişli hem de geçişsiz şekilde kullanılabilmektedir. Siz de tereddüte düştüğünüz fiili hem geçişli hem geçişsiz olacak şekilde cümle içinde kullanmaya çalışabilirsiniz.

Örnekler:

🖋Bütün gün çarşıda boş boş gezmiş. (Geçişsiz)
🖋Sınıfça ilçemizdeki müzeyi gezdik. (Geçişli)

Oldurgan fiil

📌Geçişsiz fiillerin "-r-, -ar-, -er-, -t-, -tır-" ekleriyle geçişli hale getirilmesiyle oluşturulan fiillere oldurgan fiil denir.
📌Fiilin ilk hali "ne, neyi, kimi?" sorularına cevap vermezken, ikinci hali, yani "-r-, -t-, -tır-" eklerini almış hali, bu sorulara cevap vermektedir.

Örnekler:

🖋Bardakları elinden düşürdü.
cümlesinde "düşmek" sözcüğü geçişsizdir. Bu fiil "-ür" eki ile geçişli hâle getirilmiştir. Fiil geçişsizken geçişli hale geldiği için oldurgan fiildir.

🖋Çocuk hepimizi güldürdü.
cümlesindeki "gülmek" eylemi geçişsizdir. Bu eylem "-dür" eki ile geçişli hâle getirilmiştir. Sonuçta bu fiil oldurgan fiildir.

Ettirgen fiil

📌Geçişli fiillerin "-r-, -ar-, -er-, -t-, -tır-" ekleriyle geçişlilik derecesinin artırılmasıyla oluşturulan fiillere ettirgen fiil denir.
📌Bu fiillerin bazılarında özne işi başkasına yaptırır.

Örnekler

🖋Kitabı öğrencilere okuttu.
cümlesinde "okumak" geçişli, bu eylemden türetilen "okutmak" da geçişlidir.

🖋Bal mumundan heykelini yaptırmış.
🖋Olayların aslını çevresindekilere sordurttu.
🖋Yeni şirketin tanıtımı için broşür bastırdı.
🖋Misafirlerin tümünü hava alanından aldırdı.