Kitap Terimleri Sözlüğü
Eski eserler bir düzene bağlanmış, disiplinle açılan bir yapıya sahiplerdi. Özellikle el yazmalarında bu hususlar daha da açıkça görülürdü. Osmanlı'da eserlerin içinde sanatlar, meydana gelme aşamaları, kısımları, yazılış çeşitleri, muhafaza edilme biçimleri gibi bölümler bulunurdu. Esasen her yazma eser bir sanat yuvasıydı. Bu bereketli mirası daha iyi algılayabilmek için mutlaka bilinmesi gereken kitap terimlerini bir sözlük halinde hazırladık.
Serlevha
▪ Serlevha tabiri Arapça ve Farsça kelimelerden meydana gelen bir kavramdır. Farsça baş ve Arapça levha kelimelerinden meydana gelen terkib başlık anlamına gelir.
▪ Ayrıca serlevha tezhip sanatında da kullanılır. Kur'an-ı Kerim'de Fatiha ile Bakara surelerinin ilk ayetlerinin yer aldığı karşılıklı sayfalarda yapılan tezhib de serlevha olarak anılır.
Aklam-ı Sitte
▪ Altı yazı anlamına gelen "Aklam-ı Sitte" kavramı, Hüsn-i Hat sanatında kullanılan altı yazı stilini ifade eder. Bunlar; muhakkak, reyhani, rika, sülüs, tevki ve nesih hatlarıdır.
▪ Bu yazı stilleri İslam hat sanatının altı temelini simgelerler. Bu sebeple Müslüman coğrafyalarda en çok kullanılan yazı çeşitleri Aklam-ı Sitte'dir.
Dibace
▪ Bazı yazma eserlerde olağan akışa aykırı olarak mukaddime bulunmayabilir. Bu eserlerde mukaddime yerine farklı olarak dibace bölümü mevcuttur. Bu tarz kullanımlarda dibace önsöz hükmündedir.
Müellif
▪ Telif eden, yazan, bir araya getiren gibi anlamlara gelen müellif kavramı, bir eserin yazarı için eski dönemlerde kullanılan tabirdir. Öyle ki eskiden yazar kelimesi yerine müellif kullanılırdı.
▪ Yazan anlamında muharrir, tasnif eden anlamında musannif, ortaya çıkaran olarak bilinen münşi kelimeleri modern dönemde yazar kavramı altında toplanmıştır.
Hatime
▪ Yazma eserlerde bulunan ve "son, sonuç" anlamlarına gelen hatime, eserin sonunda bulunur. Ama her eserin sonunda bir hatime bulunmaz.
▪ Hatime, eserin sonunda bulunur ve kitabın özeti işlevi görür. Hatimede yazar yahut müstensih kitapta anlatılanların özetini okuyucuya sunar.
