Mehmet Akif'ten edebiyat dersleri: Şiir nasıl olmalıdır?
Şiirin yazım tekniği eski tarihlerden beri tartışılageldi. Bazı şairler imgelerle yüklü olmasını bazıları ise açık ve anlaşılır olmasını savundu. Edebiyat tarihinde şiire yön veren Mehmet Akif, eserlerini daha çok halka ulaşmada bir araç olarak gördü. O, şiirde sanatı arka plana atıp muhtevayı ön plana çıkardı. Şiir anlayışını muallimlik yaptığı dönemlerde talebelerine de aktardı. Peki, Mehmet Akif'e göre şiir nasıl olmalıdır?
🖍 Kelime olarak vuzuh, açık ve belli olma anlamına gelir. Şiirin imgelerle veyahut halkın anlayabileceği açıklıkta yazılması eski tarihlerden beri tartışılageldi.
🖍 Ahmet Haşim, şiirin anlaşılır olması ve onda mana aranmasına karşı çıkar. Mananın açıkça verildiği şiirde cezbedici hiçbir yönün kalmayacağını savunur ve şöyle söyler: "Mana araştırmak için şiiri deşmek, terennümü yaz gecelerinin yıldızlarını ra'şe içinde bırakan hakir kuşu eti için öldürmekten farklı olmasa gerek. Et zerresi, susturulan o sihr-engiz sesi telâfiye kâfi midir?''
🖍 Haşim okuyucunun şiiri anlamasını ister. Ona göre dizeler arasında belirsiz görünen her şey, okuyucunun ruhunda yeniden şekillendirerek bir sanat zevki ortaya çıkarır. Haşim, "en güzel şiirlerin, manalarını okuyucuların ruhundan alan şiirler" olduğuna inanır.
🖍 Orhan Veli gibi şairler ise şiirin daha açık ve anlaşılır yazılması gerektiğini savundu."Şiirin insanın beş duyusuna değil kafasına hitap eden bir söz sanatı" olduğunu, ölçü ve kafiyenin şiiri yozlaştırdığını, bunun için şairaneliğe sırt çevrilerek yeni araçlar ve yeni yollarla çoğunluğa seslenmek gerektiğini savundu.
🖍 Edebiyatımızda şiire yön veren Mehmet Akif, eserlerini daha çok halka ulaşmada bir araç olarak gördü. O, şiirde sanatı arka plana atıp muhtevayı ön plana çıkardı. Yazım dili, dönemin hakim anlayışına benzese de aslında onlarda ayrılan özellikleri de mevcuttu. Şiire doğal ve rahat söylemi getirdi. Dizelerine günlük hayattan imgeler de ekleyerek şiirini daha da zenginleştirdi. O bu şiir anlayışını muallimlik yaptığı dönemlerde talebelerine de aktardı.
🖍 Eserleri ve şahsiyetiyle her kesimden insanın sevgisini kazanan Mehmet Akif Ersoy, hayatının çeşitli dönemlerinde muallimlik yaptı. Reşat Nuri Güntekin, Falih Rıfkı Atay gibi pek çok önemli isim o günlerde onun talebesiydi. Akif, şiir yazarak ve öğretmenlik yaparak edebiyat alanındaki çalışmalarına devam etti.
🖍 Akif'in edebiyat-ı Osmaniye dersinde şu konuları anlattı: Şiirin tarifi, vezin, kafiye, vuzuh, eşkâl-i nazm, fesahat, efkâr-ı edebiyyede fikir, his, hayâl, sanâyi-i edebiyye, âhenk. Her konu mısra, beyit ve bazen müstakil şiir örnekleriyle örneklendirildi.
Mehmet Akif'in Darülfünun'da verdiği ilk ders
Bu metin örnekleri bazen divan şairlerinden, bazen da Namık Kemal, Recaizade Ekrem, Muallim Naci, Abdülhak Hamid ve hatta Tevfik Fikret gibi XIX. yüzyıl şairlerindendir.
Peki, Mehmet Akif'e göre şiir nasıl olmalıdır? Gelin Akif'in ders notlarına daha yakından bakalım.👇
🖍 Vuzûh; fikrin açık olması ve sâmi'in zihninde kolay anlaşılabilmesidir. Âsâr-ı edebiye için bundan büyük meziyet yoktur der isek hata etmiş olmayız. Edebiyatın fünûn-ı saireden büyük farkı vardır. Evet! Diğer fünûnun hizmeti, menfaatı
havâsa münhasırdır. Avam onlardan istifade edemez; lisan avam için ecnebi bir lisandır, Lakin, bir milletin lisan-ı edebiyatını o lisan ile mütekellim efradın "hepsi", umumu anlar. Vâkıa, bir eser-i edebîyi bütün dekâyıkıyla anlamak, ondan hakkıyla istifade etmek hususunda merâtib-i fikr ü iz'ân arasında tefâvütün büyük tesiri olmak tabiidir.
Âsâr-ı edebiye: Edebî değeri olan eserler
Fünûn: Bilim
Havâs: Seçkinler
Avam: Halk
Eser-i edebî: Edebiyat eseri
Merâtib-i fikr ü iz'ân: Akıl vr fikir mertebeleri
Tefâvüt: Farklılık
