Mevlana'nın insanlığa yüzyıllardır yol gösteren 5 eseri
Hayatını ilahi aşka adayan, Batı dünyasının Rumi'si ve tasavvufta Mevlevi yolunun öncüsü Mevlana Celaleddin-i Rumi'nin bugün doğum yıl dönümü... İnsanlığa katkı olarak sunduğu eserlerinden bilhassa Mesnevi, bugüne kadar Farsça orijinalinin yanı sıra başta Türkçe, İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Arapça olmak üzere 26 dilde yayımlandı. Öğretilerinde tüm dünyaya "gel" çağrısı yapan ve insanlığa yüzyıllardır yol gösteren Mevlana'nın diğer eserleri nelerdi?
Eserin içeriği
📚Mevlana'nın gazel ve rubailerinden meydana gelen, en bilinen eserlerinden biri Divan-ı Kebir'dir. Divan-ı Kebir, şiirlerin çoğu Mevlânâ'nın Şems ile buluşmasından sonraki döneme aittir. Şems'ten önce "Hamuş" mahlasını kullanan Mevlana, bu eserdeki şiirlerinde çoğunlukla Şems mahlasını kullanmıştır. Bu sebeple yaklaşık 50 bin beyitten oluşan eser, Dîvân-ı Şems, Dîvân-ı Şems-i Tebrîzî adıyla anılmaktadır.
Eser hakkında ilginç bir bilgi
📚Mevlana eserde bulunan şiirleri kendisi kaleme almamıştır. Çeşitli yer ve zamanlarda özellikle semâ sırasında duygularını irticâlen dile getirdiği şiirler, "kâtib-i esrâr" denilen özel kâtipler tarafından anında kaydedilmiş ve söylendikleri aruz bahirlerine göre düzenlenmiştir. Mevlana için şiir bir araç değil, ilahı sırrı açıklamada yalnızca bir terennüm olmuştur...
Eserin edebiyat tarimiz açısından önemi nedir?
📚Mevlânâ Mesnevî'de olduğu gibi Dîvân'da da Horasan'ın halk Farsça'sını kullanmıştır. Şiirlerine giren Arapça parçalar ve beyitler halk Arapça'sı olduğu gibi Rumca şiirleri de XIII. yüzyılda Anadolu'da konuşulan halk Rumca'sıdır. Böyle olmakla beraber şiirlerinde âmiyânelik yoktur. Bütün bu diller onun sağlam mısra ve beyit yapısında doğal bir akış içerisinde yer alır. Kullandığı kelimeleri değiştirip daha güzellerini, daha âhenklilerini bulmaya imkân yoktur. Onun şiir dilindeki zenginlik edebiyatımızdaki çeşitliliği vermesi açısından çok önem arz etmiştir.
Divan-ı Kebir'in en eski el yazma nüshaları
📌İstanbul-Süleymaniye Kütüphanesi Esat Efendi Kitapları, (Selçuklu nesih yazısı, hattatı belli değil, 13. yüzyıl sonlarında yazıldığı tahmin ediliyor.)
📌Vatikan-Bibliotheca Vaticana, (Selçuklu nesihi, hattatı belli değil, 13. yüzyıl sonlarına doğru yazıldığı tahmin ediliyor.)
📌Dublin-Chester Beatty Library (Selçuklu nesihi, hattatı belli değil, 13. yüzyıl sonlarına doğru yazıldığı tahmin ediliyor.)
📌İstanbul-Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi Kitapları
📌Afyon-Gedik Ahmet Paşa Kütüphanesi (Nesih yazı, Hattat Muhammed, B. Yusuf tarafından 203 H. (miladî takvime göre 1103) yılında yazılmıştır.)
Divan-ı Kebir'e günümüzde nasıl ulaşabiliriz?
Günümüzde birçok Divan-ı Kebir tercümesi bulunmaktadır. Bu konuda yapılan ilmi çalışmalar, Divan-ı Kebir'i mukayeseli okumalara imkan tanımıştır. Divanı-ı Kebir'i incelemek ve satın almak için tıklayınız
"Derd-ü mihnettir, beladır adı aşk,
Bir marazdır, ibtilâdır adı aşk,
Andadır raz-ı adem, sırr-ı vücûd,
Hiçtir, yoktur, bekâdır adı aşk..."
Eserin içeriği
📚Mesnevi, Mevlana'nın en olgun dönemi olan hayatının son on beş yılında yazılmış çok değerli bir eserdir. Mevlana Müzesi'nde sergilenen eser, 6 cilt ve 25,619 beyitten oluşur.
📚Mesnevi aslında Doğu edebiyatında kullanılan, mısraları kendi arasında kafiyeli, uzun manzum eserleri ihtiva eden bir edebi türdür. Harname, Leyla ile Mecnun, Hüsn ü Aşk mesnevi türüne örnek teşkil eder. Mevlana eserine özel bir isim koymadığı ve kitap içerisinde eserden mesnevi olarak söz ettiği için eser Mesnevi olarak anılmıştır.
📚13. yüzyılda yazılan Mesnevi, birbirine bağlı hikâyelerden oluşan alegorik bir anlatıma sahiptir. Alegorik anlatım, bir fikrin, davranışın veya eylemin sembollerle anlatılmasına denir. Mevlana tasavvufi düşüncesini halka aktarırken salt düşünceler yığınıyla insanların karşısına geçmemiş, insanlığın kadim geleneği "tahkiye"yle düşüncelerini aktarmıştır. Bu durum eserini dikkat çekici, her yaşa ve her çağa hitap edebilecek bir konuma taşımıştır.
📌Daha öncesinde de söz konusu edildiği gibi Hüsâmeddin Çelebi, Mevlânâ'nın Mesnevî'yi yazdırırken hiçbir kitaba müracaat etmediğini, eline kalem almadığını, medresede, Ilgın kaplıcalarında, Konya hamamında, Meram'da aklına ne geldiyse söylediğini, kendisinin de bunları hemen zapt ettiğini, hatta yazmaya yetişemediğini söyler. Mevlana'nın kimi zaman gece gündüz hiç durmadan konuşurken kimi zaman da aylarca sustuğunu ifade eder.
Mesnevinin önemi nedir?
📚Mesnevi, tasavvufi düşüncenin temelini oluşturan ilkeler üzerine kuruludur. Hikâyelerde konunun temel unsurlarını insanın fiil, tecrübe ve müşahedeleri oluşturur. Hikayelerde hakiki fâilin Allah olduğu, cebir-irade söz konusu edildiğinde insanın Allah'ın isim, sıfat ve fiillerinden ibaret ilâhî hakikatlerin zuhuru için bir mazhar sayıldığı, hayır-şer bağlamında hayrın mutlak, şerrin nisbî olduğu hükmü sık sık vurgulanır. İnsanlara mutlak hakikatin bilgisini semboller üzerinden vermesi yönüyle oldukça önemlidir.
📚Aynı zamanda Mevlânâ tarafından bizzat söylendiği için, Mesnevî'nin ilk on sekiz beytine Mevlevîler büyük bir ehemmiyet verirler.
📚Mesnevi, bugüne kadar Farsça orijinalinin yanı sıra başta Türkçe, İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Arapça olmak üzere 26 dilde yayımlanmıştır.
Eserin en eski nüshası
Dünya kütüphanelerinde çok sayıda yazma nüshası bulunan Mesnevi'nin Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi'ndeki Veledî yazması en eski Mesnevî nüshası kabul edilir. Bu nüsha Mevlânâ'nın vefatından beş yıl sonra tamamlanmıştır.
Mesneviye günümüzde nasıl ulaşabiliriz?
Mesnevi'nin ilk tam Türkçe manzum tercümesi XVIII. yüzyılda Süleyman Nahîfî tarafından yapılmıştır. Âmil Çelebioğlu bu çeviriyi sadeleştirerek metni ve Mesnevî'nin Bulak baskısının tıpkıbasımıyla birlikte yayımlamıştır. Mesnevi'yi incelemek ve satın almak için tıklayınız.
"Bu neyi dinle, nasıl şikâyet ediyor?
Ayrılıklardan hikâyet ediyor."
