Arama
Örnek beyitlerle divan edebiyatındaki 15 mazmun
Mazmun kelime anlamı olarak "anlam, kavram" demektir. Edebiyatta, bazı düşüncelerin ifadesinde kullanılan klişeleşmiş söz ve anlatımlara denir. Edebiyattaki terim anlamı "bir şeyin özelliklerini çağrıştıracak kelime grupları içinde gizlemek"tir. Divan edebiyatında divan şairi tarafından sıkça kullanılan bir kavramdır. Her edebiyatta olduğu gibi, divan edebiyatının da kendine özgü bir düşünce, zevk ve hayal dünyası vardır. Klasik edebiyatın çoğunlukla bu hayal dünyasıyla oluşturulan kalıplaşmış kavramları nelerdir? İşte örnek beyitlerle divan edebiyatındaki 15 mazmun...
İslâm edebiyatlarının ortak mazmunları vardır. Çoğu divân şiirine Fars edebiyatından girmiştir. Arap edebiyatının da mazmunları sıkça kullanılır. Türklerin İslam öncesi mazmunları birkaç tanedir ve İslam sonrasında da çok az sayıda kalmıştır. Mazmun, bir sözün içinde gizli olan sanatlılık anlamına da gelebilir. Buna göre belli kelimelerin kullanılması bazı düşünceleri hatırlatır. Mesela sevgilinin ağzı için, "âb-ı hayât, gül, gonca, ve la'l" mazmunları kullanılır. Okuyucu ağzın bunlardan hangisiyle karşılandığını beyitte geçen diğer sözcüklerden anlar. Nitekim şairlerin bu tür kullanımları sık sık tekrarlan zamanla şiirin iyiden iyiye sanatlaşmasına ve asıl sözün artık söylenmez hale gelmesine yol açmıştır. Yani "la'l veya gonca" denildiği zaman artık "ağız"ı da ayrıca söylemeye gerek kalmamıştır. Okuyucu bunların mazmun olduğunu anlayacaktır
Ab-ı revan: Akarsu, ırmak akan su. Ab-ı revan divan edebiyatında teşbihler nedeniyle kullanılır. Uzayıp gitmesi yönünden sevgilinin saçına; parlaklık yönünden sevgilinin yanağına, akıcılık yönünden aşığın göz yaşına benzetilir. Bazen bulanık olan ab-ı revan kanlı göz yaşını karşılar
Kaddine karşı gözüm nicesi yaş dökmeye kim
Demiş ol serv-i revan ab-ı revanı severemAhmet Paşa
Edebiyatımızın kendine has bahçesi 'divan şiiri'ndeki 17 mefhum
Aden: Güney Arabistan'da Kızıldeniz'e bitişik bir sahil şehridir. Burada eskiden beri inci çıkarılırmış. Bugün hala o bölgede inci üretimi yapılmaktadır. Edebiyatta inci ile birlikte kullanılır.
Dür-i dendanuna ey ağzı sadef öyküneli
Dür-i derya-yı Aden lü'lü-yi lala geçinirHisali
Afet: Edebiyatta insanı uğruna ölünecek kadar aşk belalarına düşüren güzeller için kullanılır. Divan şairi, sevgilisini çok zaman afet-i devran olarak tanımlar ve bu afet güzelliği ile fitneler koparır. Ayrıca sevgilinin göz, gamze ve boyu ile birlikte fitne koparma özelliği ön planda tutularak sıfat olarak kullanılır.
Afet-i can dediler gamze-i celladın için
Nahl-i gül söylediler kamet-i şimşadın içinNedim
Asel: Bal, cennetteki dört ırmaktan biri. Divan edebiyatında sevgilinin dudağı bal ile birlikte anılır. Burda balın her derde deva olmasının önemi vardır. Ayrıca güzel sözler de bala teşbih edilir. Kelimenin "şehd" şekli daha çok kullanılır ve şekerle birlikte anılır.
Yedirir hasta-i hummaya asel
Derd-i çeşme akıdır ab-ı baselNabi