Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni
Her türlü kılığa girip köşe bucak suçlu kovalayan, zekâsı ve yumruğuyla cinai vakaları bir bir çözümleyen özel dedektif Amanvermez Avni'nin, bir martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabildiğini, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bildiğini ya da Avni'nin Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü unvanını taşıdığını biliyor muydunuz? Sizler için Ebüssüreyya Sami'nin 1913-1914 yıllarında yayınladığı Amanvermez Avni'nin, nam-ı diğer Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ünün dünyasından önemli bilgileri derledik.
Ebüssüreyya Sami'nin öyküleri, polisiye edebiyatımızda ilk olması özelliği ile önemli bir yer taşır. Bu öykülerde yazar İstanbul'u, özellikle Beyoğlu'nu iyi tanır ve dönemin emniyet teşkilatının işleyişini çok iyi bilir. Amanvermez Avni öykülerinin polisiye kurgusu ve aktarılan bilgilerin belgesel nitelikteki boyutu, serinin önemini ortaya koyar. Seri kendisinden sonra gelen Cingöz Recai, Fakabasmaz Zihni gibi haleflerini de etkiler.
"Avni eve gelir gelmez, çalışma odasına girip kapısını kapadı ve kâğıda sarıp getirdiği çuval ipliklerini, açtığı siyah bir muşamba parçası üzerine serip büyüteçle incelemeye başladı.
İki ufak kadehe iki şişeden birer parça sıvı döktü, sonra muşamba üzerindeki çuval ipliklerinden birazını bir kadehe, birazını da diğer kadehe silkerek kadehleri tetkik etti.
Birindeki sıvı biraz koyulaşmakla beraber içine süt damlamış gibi bir renk aldı. Avni sevinerek, 'Buldum! Un çuvalı imiş!' dedi..."
Ebussüreyya Sami'nin 1913-1914 yıllarında yayınladığı Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisi on hikâyeden oluşur ve Cumhuriyet öncesinde yayınlanan ilk polisiye seridir. Seride, çağdaş polisiye roman tekniği ile yerel renklerin kaynaşması uyumlu bir şekilde öykülere yansıtılmıştır. Martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabilen, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bilen Amanvermez Avni, Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü olarak tarihteki yerini alır.
Ebussüreyya Sami'nin 1913-1914 yıllarında yayınladığı Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisi on hikâyeden oluşur ve Cumhuriyet öncesinde yayınlanan ilk polisiye seridir. Seride, çağdaş polisiye roman tekniği ile yerel renklerin kaynaşması uyumlu bir şekilde öykülere yansıtılmıştır. Martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabilen, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bilen Amanvermez Avni, Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü olarak tarihteki yerini alır.
Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisinin etkisi uzun yıllar sürdü ve ileriki yıllarda bu seriye öykünen yeni seriler yazıldı. 1928 yılında yayınlanan Amanvermez Sabri ve 1944 yılında yayınlanan Amanvermez Ali serileri bu öykünmeye örnek olarak gösterilebilir.
Amanvermez Avni, her türlü kılığa girip köşe bucak suçlu kovalayan, zekâsı ve yumruğuyla cinai vakaları bir bir çözümleyen özel dedektifti. Amanvermez Avni Zaptiye Nezareti'nin el üstünde tuttuğu, aynı zaman dilimini paylaştıkları ünlü Fransız hafiye Lecoq ile denk tuttukları, başkomiserlik maaşına artı olarak da 1500 kuruş hafiye ödeneğinden para alan bir hafiyeydi.
Arkadaşı ve çömezi olan Arif ile Kazancılar'da bir evde kalırdı. İşinde o kadar marifetliydi ki, bir martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabilir, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bilirdi.
Gazeteci olduğu tahmin edilen, Ebusüreyya Sami'nin, Sherlock Holmes ya da Nat Pinkerton'a karşılık olarak oluşturduğu polis hafiyesi Amanvermez Avni, Holmes'ün asistanı Doktor Watson'a karşılık gelen yardımcısı Arif'le birlikte Beyoğlu Kazancı yokuşunda oturur. Abdülhamid'in kurduğu Emniyet-i Umumiye Müdüriyetine bağlıdır.
