Arama
Şair sultan: II. Bayezid
Osmanlı padişahlarından Sultan Bayezid "Adli" mahlasıyla geleneğe uygun olarak dönemini yansıtan birçok şiir kaleme alır. Osmanlı kültürünün oluşma aşamasında başka alanlar gibi şiir için de teşvik edici bir rol üstlenir ve şiirlerini gelecek nesillere aktarma da araç olarak görür. İşte, sizler için derlediğimiz Adli'den seçme beyitler…
Mushaf-ı hüsnünde yazan müşg ile reyhani hat
Eylemiş i'râb sünbül dâne- i fülfül nukat
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Güzel yüzünde hoş kokulu reyhani yazıya benzeyen ince tüyleri yazan bunları öylesine güzel düşürmüş ki sünbül bunların irabı, karabiber de noktası olmuş.
Beyitin açıklaması
🔸 Adlî mahlasıyla tanınan Sultan Bayezid bu beyitinde hat sanatına ait unsurları bir araya getirir. Bu dizelerde bahsettiği reyhani, ince kalemle yazılan hat sanatının türlerinden birisidir.
🔸 Burada yüz, güzel yazılı bir mushafa, yüzün kenarındaki zülüfler sünbüle benzetilir. Güzellik belirtisi olarak benler, karabiber yanelerine benzetilir. Dolayısıyla mushaf, hüsn, yazı, müşg, reyhani, hat, irab ve nukat kelimeleri bir arada kullanılarak tenasüp yapılır.
❓Tenasüp sanatı
Edebi sanatlardan biri olan tenasüp; anlamca birbirine uygun kelimelerin bir arada kullanılmasına denir.
Sen bu hüsn ile cihân mülküne sultân olalı
Adlî kulun milket-i Rûm içre sultândır senin
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Sen bu sahip olduğun güzelliklerle bütün dünyadaki güzellerin şahı unvanını aldığında, Adlî kulun da Anadolu'yu yöneten senin kullarından birisidir.
Beyitin açıklaması
🔸 Adli bu beyitinde, kendisinin de aslında bir sultan olduğunu ve kendisinin de aslen bir yönetici olduğunu ifade eder.
Kâtib-i Kudret berât-ı hüsnün imlâ edeli
Kaşların tuğrâsı ol menşûra unvândır senin
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Kaderimizi yazan ilahi güç senin güzellik beratını yazdığında, tuğraya benzeyen kaşların o fermanın başına çekilmiş.
Beyitin açıklaması
🔸 Beyitte Adlî; kâtip, berat, imla, tuğra, menşur ve unvan kelimeleriyle yazıya yönelik bir çerçeve çizerek tenasüp sanatına başvurur.
↪ Tenasüp sanatı kullanılarak beyit daha dikkat çekici ve ahenkli bir hale gelir.
Bu hüsn ile ki şeh oldun gönül vilâyetine
Gamın diyârına ben kulu şehriyâr ettin
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Ey sevgili, bu güzellik ile gönül ülkesine sultan olmakla gam diyarında yaşayan ben kulunu da sultanlığa yükselttin.
Beyitin açıklaması
🔸 Adli bu beyitinde, (Anadolu) güzel ülkeye sultan olmak gibi bir makam lütfettiği için Allah'a (CC) teşekkür eder.
Hüsn ilinin şâhısın ay ile gün leyl ü nehâr
İzine yüzün sürer sen şehriyârn kul gibi
Günümüz Türkçesiyle
🔸 Ey sevgili, sen güzellik ülkesinin şahısın; ay ve güneş gece gündüz senin gibi bir sultanın ayak izine kul gibi yüzlerini sürerler.
Beyitin açıklaması
Şair bu beyitinde; gece - gündüz kelimelerini kullanarak tezat sanatını uygular. Aynı zamanda dizelerde mübalağ sanatı da bulunur.
🔸 Divan şiirinde sevgiliye ait her unsur gibi onun ayak izi de kutsal olarak değerlendirilir. Aşığın bu ize yüzünü sürmesi Kâbe'ye yüzünü sürmesi gibidir. Bu ifadeler kullanılarak benzetme sanatı da yapılmış olur.
Tezat/ Karşıtlık Sanatı
Edebiyatta tezat, birbirinin zıddı olan duygu, düşünce ve durumlarına denir. Aralarında bir ilgi kurarak aynı cümlede, mısrada veya beyitte dile getirme sanatıdır. Hem nazımda hem de nesir de görülebilir.
Mübalağa (Abartma) Sanatı
Edebiyatta aynı beyir veya dizelerde bir özelliğin ya da durumun olduğundan daha çok gösterilmesidir. Bir anlamda "abartma" ifadeleri kullanılarak yapılan sanata denir.