Şiirimizde elif imgesi
Osmanlı'nın zirve döneminin edebiyata yansıması olan divan edebiyatı her yönden kuvvetli, estetik kaygının en yüksek seviyede olduğu bir edebi anlayışı temsil eder. Harflerin, imgelerin birer manaya geldiği şiirde, öne çıkan kavramlardan biri de elif harfidir. Vahdet, güzellik, kuşatıcılık gibi manalarda kullanılan elif, en nihayetinde hakikati ve güzelliği temsil eder.
◼ Şiir sözcüklerle kurulan, bir dilde duygu ve düşünceleri ifade eden en üst formdur. Tarih içerisinde insan ve onun kurduğu bağ ile alakadar olan her konuda şiir yazılmıştır. Divan edebiyatı olarak bilinen eski şiirimizde de önemli konular, devrin meseleleri ve güzelliğe dair her mesele kendine yer bulur. Bunlardan biri de masumiyet ile özdeşleşen elif harfidir. Arap alfabesinin ilk harfi olan elif; masumiyet, mertlik, vahdet ve doğruluk gibi anlamalara gelir.
🔎 Bilgi Notu:
Alfabedeki ilk harf olması, şekli ve içerdiği manalar bakımından elif, tarih boyunca her türden sanatkarın ilgisini çekerek muhtelif alanlarda eserlerin oluşmasına fırsat verir.
◼ Divan şiiri anlam bakımından geniş bir edebiyat türüdür. Her harf, düşünce farklı anlamları ihtiva eder. Birbirinden farklı ve yakın anlamlara gelen elif imgesi ise;
➡ Allah (CC)
➡ Adem (AS)
➡ Vahdet
➡ Doğruluk
➡ Âşık
➡ Kuşanmak
➡ Eğitim
➡ Musîkî
➡ Güzellik
➡ Hâl
gibi anlamlarda kullanılır.
Diledi kim yaza hatt-ı muhtelif
Nakş kıldı evvel Ahmed'den elif
Usûlî
Günümüz Türkçesiyle
"Elif farklı yazmak istedi
İlk olarak Ahmed ismini yazdı"
Usulî kimdir?
Vardar Yenicesinin yetiştirdiği ünlü isimlerden olan Usûlî, 16. yüzyıl divan şairlerindendir. Usûlî bilhassa Nesîmî'den etkilenir. İlahi ve öğüt içerikli şiirler kaleme aldığından dolayı zamanın Nesîmî'si olarak anılır.
◼ Usûlî öğüt nitelikli şiirler kaleme alan bir şairdir. Bu beyitte de bu özelliğini gösterir. Kaleme yapılan vurgu aslında Kalem Suresi'ne ve Allah Teala'ya bir göndermedir. Şair burada en önemli olan varlığın Hak Teala olduğuna dikkat çeker. Elif ise yazı denilince akla gelen ilk imge olarak şiirde öne çıkar.
Dört kitâbun ma'nîsi tamamdur bir elifde
Bâ didürmen siz bana bâ diyicek azaram
Yunus Emre
Günümüz Türkçesiyle
"Dört kitabın manası elifte bulunur
Bana 'ba' dedirmeyin 'ba' deyince saparım"
Yunus Emre kimdir?
Şiir ve deyişleri ile Anadolu edebiyatının önde gelen ismi olan Yunus Emre, Türkçe'nin büyük bilginlerinden biri olarak kabul edilir. Yunus Emre'nin yazdığı şiirler bugün hala dillerde, gönüllerde yaşar.
◼ Yunus Emre büyük bir derviştir. Ona göre Allah Teala dört kitabın manasını elif harfi içine gizlemiştir. Be harfine bu sebepten geçmek istemeyen şair, vahdet vurgusunu öne çıkararak Allah Teala'nın varlığına, büyüklüğüne dikkat çeker. Yunus Emre şiirlerini Allah aşkı ile yazdığı için milletimiz tarafından bu denli sahiplenilir.
İki elif iki nûnun bir sînin ma'nîsi olan
Sırr iline sultân olur ölmezden ön ölen bilür
Ümmi Sinan
Günümüz Türkçesiyle
"İki elif, iki nun ve iki sinin manasını bilen
ölmeden önce ölür ve sır ülkesine sultan olur"
Ümmi Sinan kimdir?
17. yüzyılda yaşayan divan edebiyatı şairi. Divana sahip olan şair, aynı zamanda Halvetiliğin Sinaniye kolunun piridir. Şiirleri tasavvufi imgelerle dolu olan Sinan'ın şiirleri bestelenerek halk arasında varlığını sürdürür.
◼ Âdem ismi aynı zamanda ideal insan manasına gelir. Ümmi Sinan da buradan hareketle elif harfini idealize eder ve bir mana içerisine saklar. İki elif, iki nun ve iki sin harfi ile kastedilen insan kelimesidir. Beyitin ikinci bölümünde ise sır ifşa olur. İdeal insan olmanın sırrının ölmeden önce ölmek olduğuna vurgu yapılır.
