Arama
Şiirinden ozanlık akan şair Cahit Külebi
Kendisini en çok Karacaoğlan'a yakın hisseden ve hatta "Karacaoğlan'ın bacanağı" olarak ifade eden Cahit Külebi, modern şiirimizin en önemli isimlerinden biriydi. Külebi, şiirlerinde Anadolu'yu ve Anadolu insanını ustalıkla anlatan şairler arasında yer aldı. Külebi'nin şiir dili, Anadolu insanının tarlada, harmanda çalışırken söyledikleri türkü kadar sıcak, içten ve bizdendi… Vefatının 25. yılında Cahit Külebi'nin yaşamı ve eserlerine dair soru ve cevapları derledik.
Halk şiiri ve türkülerden yararlanarak çağdaş bir şiir geleneği oluşturan Cahit Külebi, 10 Ocak Ocak 1917'de Tokat'ın Zile ilçesine bağlı Çeltek köyünde doğdu. Eğitim hayatını çeşitli illerde geçiren Külebi, İlk öğrenimini Zile, Çamlıbel ve Niksar'da, orta ve lise öğrenimini Sivas Erkek Lisesi'nde, yüksek öğrenimini İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve Yüksek Öğretmen Okulu'nda tamamladı.
Memuriyetle hayatını sürdüren ünlü şair, üniversiteyi bitirdikten sonra 1943'te Antalya Lisesi edebiyat öğretmenliğine başladı. Ardından Ankara Devlet Konservatuvarı ve Gazi Lisesi'nde öğretmen ve idareci olarak devam etti. 1956'da müfettişliğe geçti ve uzun süre bu görevini sürdürdü. Bir ara Millî Eğitim Bakanlığı kültür müsteşar yardımcılığı da yaptı. 1973'te emekliye ayrılan şair, 1976-1983 arasında Türk Dil Kurumu genel sekreterliği görevini yürüttü.
Kalp ve böbrek yetmezliği ile kronik akciğer rahatsızlığı nedeniyle 28 Mart 1997'de hastaneye kaldırılan usta şair, yoğun bakımda kaldığı süreçten sonra 20 Haziran 1997'de 80 yaşında Ankara'da vefat etti mezarı ise 2010'da Niksar'a nakledildi.
Külebi, ilk şiirlerini yazdığı 1938'de Haziran adlı bir şiir yayımladı. Şiirin içeriği ise bir hayli dikkat çekiciydi:
"Her akşam bulutlar
Bilmez telaşımı
Her akşam bulutlar
Belki de haziran
Bulacak naaşımı
Belki de haziran"
İlk şiirlerini daha öğrencilik yıllarında 1933'te Sivas Erkek Lisesi'nin dergisi olan Toplantı'da yayımlayan Külebi, sonra Yücel dergisinde şiirlerini yayımladı. "Nazmi Cahit" ismiyle yayımladığı ilk şiiri "Gurbet Acısı" başlığını taşıdı.
Buradaki uzun eğitim sürecinde ailesinin okul baskıları sebebiyle içine kapanarak kendini kitap okumaya verip Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar gibi isimleri takip eden Külebi, yine bu yıllarda Sivas'ta olan ve halk kültürü alanında çalışmaları ile tanınan şair Ahmet Kutsi Tecer'in düzenlediği aşıklarla ilgili çalışmalar, halk kültürü, musikisi ve halk şairleri ile ilgili yaptığı etkinliklerden etkilendi.
Doğduğu ilçe Zile'nin sihirli havasından büyük ölçüde etkilenen Külebi, sanat tutkusunun nasıl başladığını ise şöyle anlatır:
"Zile'de bir akşam babam bana üç kitap getirdi. İhtimal o yaşımdan hatırladığım tek gün olan o aydınlık gecede edebiyatı sevmişimdir. Belki de her akşam, yassı kalesinden tellallar çağıran, sokaklarında yaz boyunca yük yük üzüm, alaca mısırlar, tenteneli uzun kavunlar taşınan, sabahlara kadar büyük leğenlerde pekmez kaynatılan, bu yüzden kışa kadar sokakları sıcak üzüm kokan ve geceleri uzaktan (Şu Zile'den gece de geçtim görmedim aman) diye türküler duyulan Zile bana sanatı sevdirdi." (Şiirini Halk Şiirinin Gür Kaynağından Besleyen Cahit Külebi ve Şiir Dünyası, Dr. Mehmet YARDIMCI)
Öğretmen okulunda Behçet Necatigil ile aynı sınıfta okurken müdürleri Fuat Köprülü'ydü. Hatta öyle ki ünlü şair, Fuat Köprülü'nün kendisine şiir yazdığı için kızacağını düşündüğünden Külebi mahlasını ilk kez bu yıllarda kullanmaya başlamıştı.
Yollarının kesiştiği bir diğer edebiyatçı ise Ahmet Hamdi Tanpınar'dı. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne 1936'da birincilik kazanarak giren ve 1940'ta mezun olan Külebi'nin burada eğitim aldığı hocaları arasında Reşit Rahmeti Arat, Fuat Köprülü, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ali Nihat Tarlan gibi sahalarında usta isimler yer alıyordu.
Şairin 1933'ten 1938'e kadar yazdığı şiirler "çıraklık devri eserleri" olarak tanımlanabilir, asıl şiir üslûbuna 1940'lı yıllarda kavuştu. Genellikle manzum eserler yazan ve şiirde yenileşme hareketinin öncülerinden biri olarak kabul edilen Cahit Külebi'nin ilk şiir kitabı "Adamın Biri" 1946'da çıktı. Bu kitaptan 3 yıl sonra 1949'da "Rüzgar" isimli kitabı, 1954'te de "Yeşeren Otlar" adlı kitabını yayınlayan usta edebiyatçının bu eseri 1955'te Türk Dil Kurumu Edebiyat Ödülü'nü, "Yangın" adlı eseri ise 1985'te Yeditepe Şiir Armağanı'nı kazandı.
Külebi şiiri amacı ve hedefi yine kendisi olan söz sanatı biçiminde benimsedi. Ona göre şiir, insanın ana dili çalgısında söylediği bir türküydü. Külebi şiirde içinde günlük hayatın çeşitli görünümleri, ihsasları, ümitleri, kırılışları, sevinçleri ve hüzünleri yakalama peşindeydi. İnsanı, toplumu ve tabiatı tarihi derinlik ve felsefi boyutta yakalama endişesinden uzaktı.
Halk şiirlerinden yararlanarak çağdaş bir şiir oluşturan şair, yurt, insan ve doğa sevgisi konularını işledi. Şiirlerini kimi zaman romantik bir bakış açısı kimi zaman da realist bakış açısıyla yazdı
Cahit Külebi'nin şiirlerini oluşturan sadelik ve samimiliğin beslendiği kaynaklar halk edebiyatı ürünleriydi. Cahit Külebi'nin şiiri, gelenek çizgisine yakın, ferdi olmasının yanında aslında tümelde toplumsal meseleleri ihtiva eden, kendine has ve milli kaynaklardan fazlasıyla beslenen bir şiirdi.
Zira şair küçük yaşında Aşık Ceyhuni, Zileli Talibi, Erzurumlu Emrah, Niksarlı Bedri gibi aşıkların şiirleriyle tanıştı.Halk Şairlerini Koruma Derneği kuran aynı zamanda bu alanda önemli çalışmalar yapan Ahmet Kutsi Tecer'in öğrencisi olması da Külebi'nin şiirlerindeki halk edebiyatı etkisini gösteren unsurlar arasında yer aldı.