Söz sanatları nedir, özellikleri nelerdir? Söz sanatları türleri… Söz sanatları örnekleri…

📌Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı. Diğer adı eğretilemedir.

📌Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen. İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır.

Açık İstiare

Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir. Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir.

Örnek:

🖋 Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi

Cümlesindeki "aslan" bu istiare çeşidine bir örnektir

Kapalı İstiare

Benzetme öğelerinden yalnız benzeyenle) ve benzeme yönü ile yapılan istiaredir. Kapalı istiarede benzetilen söylenmeyerek gizili tutulur. Mitoloji, bilim ve metafizik gibi pek çok disiplin, kapalı istiareler yoluyla dünya edebiyatının epistemolojik altyapısını oluşturmuştur.

Örnek

🖋"Sözlerin saplama kalbime ne olur
Her taraf kırık dökük
Dalların boynu bükük
Kederliyiz der gibi"

Orhan Seyfi Orhon

Dallar boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor. Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor.

📌Ad aktarması ya da mecâz-ı mürsel şiirde kullanılan bir söz sanatı türüdür.
📌Ad aktarması yapılırken herhangi bir nesne ya da varlık anlatılmak istendiğinde doğrudan o nesne ya da varlığı söylemek yerine, o nesnenin bir parçasının ya da o nesne ile ilgili bir özelliği söyleyerek nesneyi aktarma işine ad aktarması denir. Yani bir sözcüğü benzetme amacı gütmeden, gerçek anlamı dışında başka bir sözcüğün yerine kullanma sanatıdır.

Örnekler:

🖋Dün Ömer Seyfettin'i okudum. (Asıl kastedilen Ömer Seyfettin'in bir kitabını okuduğudur.)
🖋Her sabah bir kase içerim. (Asıl kastedilen bir kase çorba içtiğiğidir.)
🖋Burada yeni yüzler tanıdım. (Asıl kastedilen yeni insanlar tanıdığıdır.)
🖋Çayı ocağa koyuver. (Asıl kastedilen çaydanlığı ocağa koyduğudur.)

📌Şiir ve nesirde bilinen bir hususun bir nükteye bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesidir.
📌Bilineni bilmez görünmek özel bir amaçla ve nükteli şekilde gerçekleştirilir. Bunun için sanatkâr muhatabına cevabını bildiği sorular sorar.
📌Böylece hem maksadı doğrudan söylemenin yeknesaklığı kırılır hem de söze nükte ve zarafet kazandırılmış olur.

Örnekler:

🖋Sular mı yandı neden tunca benziyor mermer?
🖋Arzu dolu,yaşamak dolu / Bu eller miydi resimleri tutarken uyuyan?
🖋Şakaklarıma kar mı yağdı ne var / Benim Allah'ım bu çizgili yüz?

Nedeni bilinen bir olay, olgu ya da durumun gerçek nedenini bir yana bırakıp; onu hoşa gidecek hayalî bir nedenle açıklama ve anlamlandırma sanatıdır.
Her olayı veya olguyu güzel bir sebebe bağlama sanatıdır.

Örnek:

🖋"Güzel şeyler düşünelim diye yemyeşil oldu ağaçlar."

İlkbaharda doğanın uyanması, ağaçların yapraklanması gibi gerçek bir olay, hayali bir nedenle açıklanmış.

📌Tenasüp, şiirde birbiriyle ilgili, birbirine uygun sözleri birlikte kullanma sanatıdır.
📌Anlamca birbiri ile ilgili kelimeleri bir arada kullanmaktır. Karşıtlık ilgisi, bunun dışındadır.
📌"Müraat-ı nazir" adıyla da bilinen tenasüp, mânaca birbiriyle alâkalı kelimeleri bir arada kullanma sanatıdır.
📌Tenasüp sanatında, anlamca ilgili sözcükler okuyucunun zihninde bir çağrışım, bir cisim oluştururlar.
📌Tenasüp olması için mânaca alâkalı kelimeler arasında karşıtlık ilgisinin bulunmaması gerekir.
📌Divan edebiyatı şairleri, tenasüp sanatında türlü ilim terimlerini, mitoloji, tarih ve mesnevi kahramanlarını, hayvan, bitki ve çiçek adlarını bol bol kullanmışlardır.

Örnekler:

🖋"Arı gibi her çiçekten bal alırsın
Benden selam söyle gül yüzlü yare
Yanakların olmuş gonca
Al karanfil takmış sümbül saçına"

Bu dizelerde "arı, bal, çiçek", "yanak, yüz", "gül, karanfil, sümbül, çiçek" anlamca ilişkili sözcüklerdir.