Söz sanatları nedir, özellikleri nelerdir? Söz sanatları türleri… Söz sanatları örnekleri…

Serkan keçi gibi inatçı bir çocuktur.

Benzeyen: Serkan
Benzetilen: Benzetilen
Benzetma edatı: Gibi
Benzetme yönü: İnatçılık

Örnekler:

🖋Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım
Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım

İstiklâl Marşı'ndan alınan bu dizelerin ilkinde şair kendisini "sel"e benzetmiştir. İkinci dizede ise "dağları yırtarım" sözüyle abartma sanatına başvurmuştur.

📌İnsan dışındaki varlıklara insana özgü özelliklerin verilmesine kişileştirme denir.

📌Bu sanatta hayvanlara, bitkilere ve diğer varlıklara insana özgü özellikler verilerek ifade daha çekici hâle getirilir, duygular daha güzel anlatılır.

📌Köyün çayı boş yere akmaktan sıkılıyor, bir bostanı sulayacağı günlerin gelmesini iple çekiyordu.

Örnekler:

🖋Toplanırken göklerde bulutlar yığın yığın
Hırçın bir fırtınayı düşünüyordu deniz.

📌İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkları konuşturma sanatıdır. Konuşturma, kişileştirmeden sonra gelir. Varlık önce kişileştirilir, gerekirse konuşturulur.

Örnekler:

"Ben bir ayrıkotuyum
Ne buğday amcam, ne pirinç dayım
Mısırla akraba bile değilim.
Bir yeşermeye göreyim:
Kızmasınlar halim duman
Canıma kastederler yapabilseler
Ama nafile kurumam."
Ayrıkotu konuşturulmuştur.

NOT: Konuşturulan varlıklar kişileştirildikleri için kullanılan her intak sanatıyla birlikte teşhis sanatı da yapılır; ancak yapılan her teşhiste intak sanatı yoktur.

* "Ey benim sarı tamburam / Sen ne için inilersin? /
İçim oyuk derdim büyük / Ben anınçün inilerim! "

📌Kinâye veya alegori, bir fikri kapalı, dolaylı olarak anlatan üstü örtülü sözdür.
📌Edebiyatta bir maksattan dolayı sözü hem hakiki, hem mecazi anlamlara uygun olarak kullanmaktır.
📌Bir kelimeyi gerçek anlamının dışında benzetme gayesi gütmeden ve engelleyici ipucu olmaksızın mecazlı anlamda kullanmak olarak da tarif edilir.
📌Kinayeli bir ifadede sözün gerçek anlamı da kasd edilmiş olabilir.
📌Kinaye başka bir deyişle gerçeği mecaz yoluyla dolaylı olarak anlatmaktır. Deyimlerin çoğu mecazlı anlamlarıyla kullanıldıkları için kinayeli sözlerdir.

Örnek:

Ben toprak oldum yoluna
Sen aşurı gözetirsün
Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın

Yunus

Ger kara taşı kızıl kan ile rengîn itsen
Rengi tağyîr bolur la'l-I Bedahşân olmaz

Fuzulî

📌Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı. Diğer adı eğretilemedir.

📌Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen. İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır.

Açık İstiare

Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir. Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir.

Örnek:

🖋 Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi

Cümlesindeki "aslan" bu istiare çeşidine bir örnektir

Kapalı İstiare

Benzetme öğelerinden yalnız benzeyenle) ve benzeme yönü ile yapılan istiaredir. Kapalı istiarede benzetilen söylenmeyerek gizili tutulur. Mitoloji, bilim ve metafizik gibi pek çok disiplin, kapalı istiareler yoluyla dünya edebiyatının epistemolojik altyapısını oluşturmuştur.

Örnek

🖋"Sözlerin saplama kalbime ne olur
Her taraf kırık dökük
Dalların boynu bükük
Kederliyiz der gibi"

Orhan Seyfi Orhon

Dallar boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor. Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor.