Türk lehçelerinde duygu
Türkçe, kelime bakımından oldukça zengin bir dil olduğundan insanlar, duygu ve düşünceleri kolayca aktarabilmektedirler. Örneğin sadece Türkiye Türkçesinde 114 bini aşkın sözcük bulunur. Duygu kelimesi de bunlardan yalnızca biridir. İşte sizler için Türk lehçelerinde bu kavramın karşılıklarını araştırdık...
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Duygu - Duyğu
🔸 Azerbaycan ve Türkiye Türkçesi morfolojik olarak incelendiğinde, güneybatı Türk lehçeleri grubunda olduklarından ötürü kelime başı /d/ harfini korumaktadırlar.
🔸 Bu duruma "duyğu" yani duygu sözcüğünü örnek gösterebiliriz.
➡ Azərbaycan türkləri vətənlərinə çox dərin duyğular bilan bağlıdır.
➡ Azerbaycan Türkleri vatanlarına çok derin duygular ile bağlıdır.
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
Duygu - Duyğı
🔸 Oğuz grubunda yer alan bir diğer lehçe olan Türkmen Türkçesinde de kelime başı /d/ harfini korunmaktadır. Buna, Türkmen Türkçesindeki "duyğu" yani duygu sözcüğü örnek teşkil etmektedir.
➡ Yürek talvas eder, göterper serim duyğı tolarım. Könül arzuv eyler, vatanım, seni! Etrek, gürgen yurdum-gezen erlerim, könül arzuv eyler, vatanım, seni!
➡ Yürek pır pır eder, dikleşir başım duygulanırım. Gönül arzu eder, vatanım, seni! Güzel yurdum, hep dolaştığım, gönül arzu eder, vatanım, seni!
KAZAK TÜRKÇESİ
Duygu - Tüysik
🔸 Kazak Türkçesi, Kıpçak grubunda yer almaktadır. Bu lehçede duygu kelimesini "tüysik, sezim, sezik" gibi ifadeler karşılamaktadır.
↪ Kıpçak diğer adıyla kuzeybatı Türk lehçelerinin bir özelliği de kelime başı /t/ harfini korumasıdır.
➡ Bul sözben derviş tüysik boldı, kaltadan bir mın altın sanap berdi. Casağan tileginizdi bersinşi dep, derviş sonda doğa etedi endi.
➡ Bu sözle derviş duygulandı, cebinden bin altın sayıp verdi. Allah dileğinizi versin deyip, derviş orada dua etti hemen.
KIRGIZ TÜRKÇESİ
Duygu - Tuyum
🔸 Kıpçak yani kuzeybatı Türk lehçelerindeki bir diğer lehçe ise Kırgız Türkçesidir. Bu grubun genel özelliği kelime başı /t/ harfini korumasıdır. Bahsettiğimiz morfolojik özelliğe "tuyum, sezim" yani duygu sözcüğü örnek mahiyetindedir.
➡ Cürögü anın akın sımal calındap, sezimine başkanın ot carabı?!
Baatır coogo attansa eli kaygıda, mertinse eger - baatır carı karaluu.
➡ Onun yüreği, şair gibi alevlenip, başkalarının duygularını ateşleyebilir mi?
Halkı dertliyken düşman üstüne atlanan batur, eğer kızarsa, baturun haykırışı korkunç!
TATAR TÜRKÇESİ
Duygu - Toyğı
🔸 Kuzeybatı Türk lehçeleri, Türk dilleri arasında en kalabalık olan gruptur. Kendi arasında da morfolojik olarak birtakım farklılıklar gösterebilmektedir.
↪ Bu duruma "toyğı, sizü" yani duygu sözcüğünü örnek verebiliriz. Kazak ve Kırgız Türkçesinde, duygu kelimesinde, sözcük içi yuvarlaklaşma görülür.
➡ Bu kiçe min bir tuş kürdim, köp toyğıdım.
➡ Bu gece ben bir düş gördüm, çok duygulandım.
