Türk lehçelerinde "ev"
Türk gelenek ve göreneklerinde evin değeri, yeri ve önemi bambaşkadır. Eski Türkçeden itibaren dilimizden düşmeyen ve hayatımızın merkezinde olan evler, Türkiye Türkçesi dışındaki diğer lehçeler tarafından da korunmuş ve ortak kelimeden biri olmuştur. İşte Türk lehçelerinde ev sözcüğünün karşılıkları...
ESKİ TÜRKÇE
Ev- Eb
◼ Türk dilinin en eski kelimelerinden biri olan "ev", "bir kimsenin veya ailenin içinde yaşadığı yer, konut" anlamına gelmektedir.
◼ Eski Türkçeden itibaren Türk lehçelerimizde görülen bu sözcük, eb > ew > ev şeklinde değişiklik yaşayarak günümüze ulaşmıştır.
➡ "… biz ni ölür teçi kök temiş, türgiş kaganı taşıkmış tidi on ok budum kalısız taşıkmış tırtabgaç süsi bar ermiş ol sabır eşidip kaganım ben ebgerü tüşeyin tidi."
➡ (Bizi öldürecek, demiş Türgiş hakanıdışarı (=sefere) çıkmış. On ok milleti de kalmayıp dışarı çıkmış der. Çinlilerin de (hazır) askeri var imiş. Bu sözüişidip hakanım ben eve (=vatana, yurda) doğru düşeyim dedim.)
Orhun Abideleri
ALTAY TÜRKÇESİ
Ev- Üy
◼ Sibirya (kuzeydoğu) Türk lehçesi grubundan olan Altay Türkçesinde "ev" kelimesi, kuzeybatı grubundaki çoğu lehçeye benzemektedir.
◼ Türkiye Türkçesindeki "ev" kelimesi "üy" şeklinde karşılık bulmaktadır.
➡ Köp sülegen keçke cetpes,
Kere altagan üyge cetpes.
➡ (Çok konuşan akşama yetmez,
Büyük adımlayan eve ulaşamaz.)
Altay Atasözü
HAKAS TÜRKÇESİ
Ev- İb
◼ Hakasya, Sayan Dağlarından Yenisey Nehri boyunca uzanan bölgede yaşamlarını sürdürmektedirler. Hakas Türklerinin dili olan Hakas Türkçesinde "ev" kelimesi hem kendi grubundaki lehçelerden hem de diğer Türk lehçelerinden farklı özellikler barındırmaktadır.
◼ İlk harfi e>i olurken ikinci harfi v>b değişimine uğramıştır.
TUVA TÜRKÇESİ
Ev- İb
◼ Sibirya'daki Türk toplulukların hepsi Kiril alfabesini kullanmaktadır. Kuzeydoğu grubunun temsilcilerinden biri olan Tuva Türkçesi de onlardan biridir. Tuva Türkçesinde "ev" kelimesi "ög" sözcüğü ile karşılık bulmuştur. Sibirya grubunda
➡ Kalbak kezek -ot çudu, haram kaday -ög çudu.
➡ (Düz kütük ateşin ayıbı, cimri hanım evin ayıbı.)
Tuva Atasözü
