Türk lehçelerinde "misafir"
Türk örf-adetlerine göre misafir, her daim kutsal olarak kabul edilmiştir. Konukları yedirme, içirme ve evde ağırlama milletimizin misafirperveliğinin bir göstergesidir. "Misafire yiyecek olmasa da sıcak ve samimi sohbet yeter" Kazak atasözü de bu konuya verilen ehemmiyeti gözler önüne serer. Peki önem verilen ve değerli manalar yüklenen bu kelime, diğer Türk lehçelerinde nasıl karşılık bulmuştur?
ESKİ TÜRKÇE
Misafir - Konuk
🔹 Geçmişten günümüze kadar Türk gelenek-göreneklerinde misafire karşı duyulan saygı ve hürmet adetlerimizi oluşturan en önemli yapı taşlarından biridir.
🔹 Konuğa gösterilen bu iltizam, diğer Türk topluluklarının yaşamlarına da yansımış bu doğrultuda sözlü kültür ögelerinden atasözleri, maniler ve türkülere yansımıştır.
🔹 Eski Türkçeden günümüze kadar korunarak gelen pek çok kelime bulunmaktadır. Bunlardan biri de misafir anlamında kullanılan "konuk, konaq, kavçın sözcükleridir.
➡ Biz sizni küden b(ul)mışka tengridem çoğumuz yalınımız (a)şıltı öklidi ulug bulunç kılınçka tegdimiz
➡ (Biz sizi misâfir kabul etmekle parlaklığımız arttı, çoğaldı.)
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Misafir - Mehmon
🔹 Orta Türkçeyi meydana getiren Karluk grubunda yer alan Özbek Türkçesi, Eski Türkçe kelimeleri ve Fars dilinden unsurları bünyesinde barındırmaktadır.
🔹 Bu duruma Farsçadan ödünçlenen "misafir" sözcüğünü örnek verebiliriz. Özbek Türkçesindeki ünlülerin Eski Türkçe unsurları ve kendi dilindeki ögeleri yuvarlaklaştırmasıyla ünlüdür. Misafir kelimesi de bu lehçede "mehmon" olarak karşımıza çıkmaktadır.
➡ Umrindo'n baraka tap! Eşigindo'n mehmon o'rimasin!
➡ Ömründen bereket bul! Kapından misafir eksilmesin!
Özbek Türkçesi dua örneği
UYGUR TÜRKÇESİ
Misafir - Musapir
🔹 Karluk grubununun Özbek Türkçesinden sonra en mühim temsilcisi olan Uygur Türkçesi, Türkistan'da büyük bir uygarlığın uzun yıllar yazı ve konuşma dili olmuştur.
🔹 Günümüzde başta Doğu Türkistan'da ve dünyanın birçok yerine mecburen göç etmek zorunda kalan Uygur Türkleri tarafından konuşulmaktadır.
🔹 Bu lehçe de diğer lehçelerde olduğu gibi bünyesinde öz Türkçe kelimeler barındırmaktadır. Bunlardan biri de misafir sözcüğüdür. Uygur Türkçesinde bu kelime "musapir" halini almaktadır.
Ortak değerlerimiz "vatan"
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Misafir - Mehman
🔹 Oğuz grubunun en önemli üyelerinden Azerbaycan Türkçesinin bünyesinde, Eski Türkçe unsurlar yer alırken coğrafi olarak yakın olduğu ve tarih boyu birtakım ilişkiler kurduğu İran'ın resmi dili Farsçadan da ödünç kelimeler almıştır.
🔹 Bu sözcüklerden biri de misafir anlamına gelen "mehman" sözcüğüdür.
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
Misafir - Myhman (Mıhman)
🔹 Güneybatı Türk lehçelerinin ve Oğuzların temsilcisi konumunda olan Türkmen Türkçesi, Fars dilinden ödünç kelime almıştır.
🔹 Bu kelimelere en güzel örnek, Azerbaycan'ında da ödünç aldığı misafir sözcüğüdür. Bu lehçede "myhman" (telaffuzu mıhman) olarak karşımıza çıkmaktadır.
➡Geçin, oturın! diyip, Ependi oları mıhman alıpdır hem-de yankı dayhanların önüne bir tabak suv getirip goyupdur.
➡ (Geçin oturun!" deyip Hoca, onları da misafirliğe almış. Bir süre sonra onların önüne bir tabak su getirip koymuş.)
Türkmen Türkçesi Nasrettin Hoca fıkrasından alıntı
