İletişimin ögeleri ve dilin kullanımından doğan türleri
Dil, bir toplumun milli kimliğini oluşturan en önemli unsurlardan biri olduğu gibi aynı zamanda bir milletin hafızası, kültürel taşıyıcısıdır. Çeşitli sosyal, coğrafi ve siyasi nedenlerden zaman içerisinde değişime uğrayabilen filolojik unsurlar; ağız, şive, lehçe gibi aynı dil içinde farklı türleri ortaya çıkarır. Peki dilin kullanımından doğan türler nasıl oluştu? Sizler için araştırdık.
İletişimin ögeleri
↪ Gönderici: İletişim sürecini başlatarak duygu ve düşüncelerden oluşan mesajın alıcıya ulaştırılmasını sağlar.
↪ Alıcı: Gönderici tarafından gönderilen mesajı alan ögedir. Bazen bir kişi ya da topluluk olabilir.
↪ İleti: Alıcaya aktarılmak için gönderici tarafından yollanan görsel veya işitsel mesaja ileti denilir.
↪ Kanal: Göndericiden alıcıya aktarılan mesajın gönderilme şekline kanal denilir. Görsel, ibare, televizyon, ses, radyo, ışık ve telefon kanal gibi.
↪ Dönüt (Geri Bildirim): Göndericiden alınan iletiye alıcının bir cevap vermesi geri bildirimdir. Geri bildirim ile iletilen mesajın ulaşılıp ulaşmadığı anlaşılır.
↪ Bağlam (Ortam): İletişim sürecinin gerçekleştiği mekana bağlam denir.
↪ Kod: Gönderici ve alıcı arasında yapılan iletişimin iki taraf tarafından bilinen bir kodlamayla meydana gelmesine "kod" denir. Trafik işaretleri gibi...
🔶 Dil, insanlar arasındaki iletişimi sağlayan en temel araçtır. Bu nedenle dil, sadece bir iletişim kurma ve kavram alanı oluşturma yolu değil, aynı vakitte insan yaşamının her alanına ışık tutan bir sözlü kültür kaynağı olma özelliği gösterir.
🔶 Dünya üzerindeki diller, belirli sayıdaki eski ana dillerin uzun bir tarihî süreçte değişik kollara ayrılmasından oluşur. Ayrı ayrı diller ve akraba diller arasındaki bu çeşitlilik yanında aynı dil içinde birtakım değişik kullanımlar görülür. Bir dilin kendi içinde alt kollara ayrılması, o dilin lehçe, şive ve ağızlarını meydana getirir.
🔶 Lehçe, şive ve ağızlar coğrafi ve sosyal nedenlerle bir dilin ses yapısı, şekil yapısı ve sözcük dağarcığı bakımından zamanla birbirinden az çok ayrılmış olan kollarını ifade eder. Dilin bazı çevrelerdeki özel kullanımıyla da argo ve jargon oluşur.
🔶 Bir dilin bilinmeyen, metinlerle izlenemeyen döneminde kendisinden ayrılarak çok büyük farklılıklar gösteren ve farklı bir dil oluşturma yoluna giden kolları lehçe olarak adlandırılır.
🔶 Lehçe, dilin ses ve yapı özelliklerinde büyük farklılaşmaların ortaya çıkmasıyla oluşur. Lehçelerin oluşumunda coğrafi ve kültürel koşulların etkisi çok büyüktür. Türk dilinin Çuvaşça ve Yakutça olarak iki lehçesi bulunur.
Yeni bir dil yeni bir karakter
🔶 Bir dilin bilinen, metinlerle takip edilebilen dönemlerinde kendisinden ayrılmış olan bazı ses ve yapı farklılıkları gösteren kollarına şive denir. Şivelerdeki ses değişimleri yazı diline de yansır. Şivelerdeki farklılaşma lehçeye göre daha az orandadır. Bundan dolayı dil bilimcilerin bazıları şiveyi "yakın lehçe" olarak nitelendirir.
🔶 Bir dilin şiveleri arasında ses, yapı ve söz dizimi bakımından benzerlikler bulunur. Örneğin Türkiye Türkçesinde "gelirim" sözcüğü Orta Asya bulunanTürkistan şivelerinde "kelür men" şeklinde yazılır. Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Özbek Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kazak Türkçesi, Tatar Türkçesi Türk dilinin şiveleridir.
