Osmanlıca dersleri- Ekler IV
Osmanlı Türkçesinde kullanılan harflerle Arapçadaki harfler aynı olsa da kendine has simgeleri, sembolleri ve seslerinden dolayı eklerin gösterimi farklıdır. Buna göre, Osmanlıcada ekler nasıl gösterilir? Türkçedeki yapım ve çekim eklerini bir önceki dersimizde görmüştük. Bu hafta ise Fikriyat Akademisi olarak hazırladığımız Osmanlıca derslerinde, hal, bildirme ve iyelik eklerinin yazımını sizlerle buluşturuyoruz.
İsim çekim eklerinin imlası da birçok ek gibi kalıplaşarak tek şekilde gösterilir.
İlgi hal eki (tamlayan eki): ın/in, un/ün, nın/nin, nun/nün ekleridir. Ünlüyle biten kelimelerde n sesini gösteren ك ile ünsüzle biten kelimelerde نك ile yazılır. Sadece "ben" ve "biz" zamirlerine eklendiğinde -im şekline dönüşür. Ekte bulunan ünlü ise hiçbir zaman yazılmaz.
Yönelme hal eki : a/e, ya/ye ekleridir. ه ve يه şeklinde yazılır.
Yükleme hal eki: ı/i, u/ü, yı/yi, yu/yü ekleridir. ى ve يى şeklinde yazılır.
Yükleme hal eki bugün ünlü uyumlarına bağlı olarak sekiz şekillidir. Fakat Osmanlıcada bu tek şekilli yazılır. Bazı kelimelerde çocuğı, sürüyi şeklinde yazılsa da bunları günümüzün telaffuzuna uygun olarak okuruz.
Bulunma hali eki: da/de, ta/te ekleridir. Bu ek tek şekilde ده olarak yazılır.
Ayrılma hali eki : dan/den, tan/ten ekleridir. Bu ek tek şekilde دن olarak yazılır.
Vasıta hali eki: la/le, yla/yle ekleridir. له ve يله şeklinde yazılır.
İsim çekim eklerinin birçoğu görüldüğü gibi kalıplaşmış ve tek şekillidir. Ancak bunları son birçok yüzyıla ait metinlerde bugünkü telaffuza göre okumak gerekir.
Türkçede isim cümlelerinin yüklemini oluşturan bildirme ekleri şu şekilde yazılmaktadır.
Teklik 1. şahısta ek ünlüsü yazılmaz. Kelime ünlüyle bitiyorsa y ünsüzü yazılır.
Teklik 2. şahısta ek ünlüsü yazılmaz. Tek şekilli olan bu ek 'n'yi gösteren kef harfiyle gösterilir.
Teklif 3. şahısta bugün çeşitli ses uyumlarına bağlı olarak sekiz şekilde bulunan bildirme eki (dır, dir, dur, dür, tur, tir, tur, tür) Osmanlıca tek şekilde yazılır ve ekteki ünlü harf gösterilmez. Çokluk 3. şahıs ekinin yazılışı da kurala bağlıdır. Okunuşta bu ek günümüz Türkçesinin ses düzenine bağlı olarak okunur.
Çokluk 1. şahısta ek ünlüsü yazılmaz. Kelime ünlüyle bitiyorsa 'y' ünsüzü yazılır.
Çokluk 2. şahısta ek ünlüsü yazılmaz.
Çokluk 3. şahıs ekinin yazılışı ses uyumlarına bağlı olarak sekiz şekilde bulunan bildirme eki (dır, dir, dur, dür, tur, tir, tur, tür). Osmanlıca tek şekilde yazılır ve ekteki ünlü harf gösterilmez. Okunuşta bu ek günümüz Türkçesinin ses düzenine bağlı olarak okunur.
