Osmanlı'da eğitim terimleri
Osmanlı döneminde ilim ve eğitim oldukça önemliydi. Medreselerde okula başlayan öğrenciler çeşitli kademelerde eğitimlerine devam ederdi. Osmanlı'da çocuk, herhangi bir mevsimde okula başlayabilirdi. Bazı mekteplerde de talebelere aylık ücret ödenirdi. Sizler için Osmanlı'da eğitim terimlerini derledik.
Önceki Resimler için Tıklayınız
Sahn düzeyinde bir medreseyi bitirenlere verilen atama
Medrese mezunu olan talebelerin müderrislik ve kadılık almak için sıra beklemeleri, bu arada meslekî tecrübe kazanmaları ve belirli kontenjanlardan istifade ile göreve başlamalarını ifade eder. Ancak bu terim sadece ilmiyeye has bir terim olmayıp yine "staj" anlamında Osmanlı idarî ve askerî teşkilâtında da kullanıldı.
Medrese mezunu olan adaylar, Anadolu veya Mısır'da vazife almak isterlerse Anadolu, Rumeli'de görev yapmak isterlerse Rumeli kazaskerinin belli günlerdeki meclisine devam ederek mülâzemet defterine adlarını kaydettirirdi. İlmiyede bu şekilde medreseden mezuniyetle bir göreve ilk tayin arasında geçen belli süreye mülâzemet denilirdi.
Medrese yöneticisi
Fıkh sözlükte "bilmek, bir şeyi iyi anlamak, bir konuda derin bilgi sahibi olmak" anlamına gelir. Bu kelime kökünden türeyen fakih de "bir şeyi iyi bilen, iyi anlayan kimse" anlamına gelir.
Sahnı bitirenlere verilen diploma
İbn Fâris'e göre "bir âlimin ilmini talebesine aktarması" manasında terimleşen icazet, ilk defa hadis alanında kullanıldı. Bu alanda "hadis rivayetine sözlü veya yazılı izin vermek, rivayet hakkını devretmek" anlamında kullanıldı.
Osmanlı'da medrese ve tekke mensuplarıyla sanat erbabından eğitim ve öğrenimlerini tamamlayanlara üstatların verdiği yazılı belgeye denirdi.
Yükseköğretim düzeyinde medrese öğrencisi
"Bilgili, ilim sahibi" anlamına gelen Farsça bir kelime danişmend, büyük medreselerde icazet alma seviyesine gelen talebelere denilirdi. Danişmendler, medresede oda sahibi idiler ve malî durumu iyi olanların, hizmetlerini görmek üzere yanlarına çömez alma yetkileri de vardı. Ayrıca medrese talebeleri dışında, kadılık, müderrislik mesleğinde bulunan ilim erbabı da dânişmend sıfatıyla anıldı.
İlk kez öğrenime başlayanların gördükleri dersler.
Eskiden medreselerde okutulan, ulûm-i âliye yani "yüce ilimler" adı verilen Kur'an ve hadis ilmi dışında kalan ve ulûm-i âliyye "yardımcı ilimler" denilen kelâm, mantık, nahiv, hendese, târih, coğrafya gibi ilimler için kullanılan bir terimdir.
