İslam mimarisi nedir?
Müslümanların medeniyet tecrübesi içinde ortaya koydukları mimari gelenek "İslam mimarisi" olarak isimlendirilir. Peygamber Efendimizin (SAV) döneminden itibaren kendine özgü yönleriyle gelişerek İslam'ın ruhunda bulunan değerlerin yeni bir yön ve kimlik kazanmasını sağlamıştır. Peki, sık sık ismini duyduğumuz bu kavram, tam anlamıyla neyi ifade eder, İslam mimarisi nedir?
🔸 Her milletin din, örf ve adetleri kendi mimari anıtlarında tezahür eder. Müslümanların mevcut yapıları da İslam'ın iman prensiplerini, sosyal ve fikir hayatındaki yansımalarını, muhteşem imparatorlukların gelişim ve değişimlerini aktaran kaynaklardır.
🔸 İslam her detayı ve konuyu içine alan bir din olduğundan temel ibadet mekanı olan cami, Müslümanların hayatının merkezini teşkil eder ve mimarisi de bu çerçevede şekillenir.
🔸 Müslümanların inşa ettiği ilk bina, 623'de yapılan içinde Peygamber Efendimiz'in de (SAV) namaz kıldırdığı Medine'deki mescit oldu. Burası aynı zamanda İslam cemaatinin toplandığı mekan hüviyetini taşıyordu. Ayrıca uzun bir süre yabancıların kabul ve misafir edildikleri bir ev olarak da kullanıldı. Peygamber Efendimiz'in (SAV) hususi ikametgahı da bu mescitin yanındaydı.
❗Bilgi notu:
Peygamber Efendimiz (SAV) Hz. Ömer ve Hz. Ebubekir (AS) ile bu evde medfun bulunmaktadır.
🔸 O zamandan beri dini ve siyasi birliğin, iman ve aklın sembolü olan bu ilk ibadet evi kendinden sonraki camilere modellik etti, İslam şehri için temel oluşturdu.
❗ Bilgi notu:
Ev, harem ve selamlık olmak üzere iki bölümden meydana gelir ve genellikle bir avlu etrafında teşekkül etmiştir. Bir İslam şehrinde sokakta oturmaya izin verilmez. Oturulacak ve toplanılacak yerler mescidler ve evlerdir. Sokak, evlerle tarif edilmiştir. Avlu, evi dış dünyadan muhafaza eder. Bunun temelleri de Peygamber Efendimiz (SAV) zamanında atılmıştır.
🔸 Dünya'nın pek çok farklı yerinde Müslümanlar, bulundukları bölgedeki mevcut binaları kullandılar ve onları ihtiyaçlarına uygun bir biçimde şekillendirdiler. İlk dönemlerde eski bina ve harabelerden sıklıkla istifade ettiler.
🔸 Ardından her coğrafyada kendi yapılarını inşa ederek; tanzimi birbirine benzemeyen, şekil ve rengi ile göz kamaştıran eserler üretmeye başladılar.
❗ Bilgi notu:
Müslümanların inşa ettiği ilk dönem eserleri, İslam mimarisine temel teşkil etti. Her tuğlasında ve deseninde Kuran'ın şairane sesinden ilham alınarak yerli ve esrarlı bir sistem oluşturuldu.
🔸 Farklı coğrafyalarda, memleketlerde değişen ve yeni tasarım girdilerine fırsat tanıyan iklim özellikleri İslam mimarisini mütecanis, benzersiz, kendine has karakteristik özelliklere sahip bir konuma taşıdı.
🔸 Bazı özellikleri ve görünümleriyle farklılıklara sahip bu eserler fikri çıkış noktasında 'bütün kuvvetin Allah'ın (CC) birliğinde toplanması ve ibadet maksadının temel oluşturması' esasıyla üretildi.
İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure
🔸 İslam'da insana verilen "her şeyi kendi yerine koyma" sorumluluğu, tevhid bağlamında yapılara ve yapıların en temel öznesi insanlara etki edecek bir nitelikte değerlendirildi.
🔸 Böylece 'İslam mimarisi nedir?' sorusunun cevabı tevhidin maddede mana bulması, ekvani coğrafyada tecessüm etmesi olarak tanımlanabildi.
