Hadisleri bir araya toplatan halife: Ömer bin Abdulaziz
İslam tarihinde müstesna bir yere sahip olan Halife Ömer bin Abdülaziz anne tarafından Hz. Ömer'in (RA) soyundandı. Hilafeti boyunca adaletten ayrılmayan Ömer b. Abdülaziz, devleti dört halife gibi yönetmeye çalıştı. Bu özelliği nedeniyle vefatından sonra beşinci halife olarak anıldı. Sizler için Halife Ömer Bin Abdulaziz'in hayatını araştırdık.
📌 Ömer bin Abdulaziz Medine'de doğdu. Anne tarafından Hz. Ömer'in soyundandı. Babası Abdulaziz, Emevi Devleti'nde uzun yıllar Mısır valiliği yaptı. Babası tarafından Medine'ye iyi bir eğitim görmesi için gönderildi. Burada dönemin önemli alimlerinden ders aldı. Babasının vefatına kadar Medine'de kaldı.
📌 Babasının vefatından sonra Emevi halifesi onu Dımaşk'a çağırdı ve kızı Fatıma ile evlendirdi. 706 yılında Hicaz valiliği görevi kendisine verildi. Görevi sebebiyle doğup, büyüdüğü şehir olan Medine'ye yerleşti.
📌 Ömer b. Abdulaziz göreve gelir gelmez, sorumluluklarını yerine getirmeyen diğer Emevi valilerinin aksine Medine'de hadis ehli on dindar kişiden oluşan bir danışma meclisi kurdu. Danışma meclisindeki on kişiye, memurları denetleme görevi verdi.
📌 Hicaz bölgesindeki yumuşak ve adaletli yönetimi nedeniyle Irak valisi Haccac'ın zulmünden kaçanlar Ömer bin Abdulaziz'e sığınıyordu. Bu yüzden Haccac ile arası açıldı. Haccac'ın şikayeti üzerine Hicaz valiliğinden azledildi.
📌 Emevi Devleti'nde Reca bin Havye'nin desteği sayesinde Halife Süleyman'dan sonra veliaht ilan edildi. Halife'nin vefatından sonra hilafet makamının başına geçti. Ömer bin Abdulaziz halife olduktan sonra ilk olarak İstanbul'da Bizans İmparatorluğu'nu kuşatan orduyu geri çekme emri verdi. Kuşatma sırasında İslam ordusu gerekli yardımları alamadığı için çok yıpranmıştı.
📌 Gelen emir üzerine İslam ordusu Malatya'ya çekildi. İç siyasette büyük değişiklikler yaptı ve şehirlerdeki valileri görevden aldı. Yerlerine yeni valiler tayin etti. Liyakat ve ehliyete büyük önem veraadi.
📌 Valileri göreve getirirken ölçüsü, kişilerin takvası ve göreve ehil oluşuydu. Bu yüzden akrabalarıyla arası açıldı. Ömer bin Abdulaziz buna fırsat vermedi. Kadılık makamına İslam hukukunu iyi bilen kimseleri getiriyordu. Kufe kadılığı için Şa'bi'yi Basra kadılığı için Hasan Basri'yi görevlendirdi.
📌 Ömer bin Abdullaziz büyük fıkıh alimi Süddi'yi huzuruna davet etti, aralarında şöyle bir konuşma geçti:
- Hilafet makamına geçmem seni sevindirdi mi, hüzünlendirdi mi?
- İnsanlar adına sevindim ama senin adına üzüldüm!
- Bu görevden dolayı helak olup gitmekten korkuyorum.
- Eğer gerçekten korkuyorsan, bu senin için çok güzel bir durum. Ben senin adına asıl, korkmamandan korkuyorum!
- Bana nasihat et.
- Unutma babamız Adem cennetten sadece bir hatası yüzünden çıkarıldı.
📌 Ömer bin Abdulaziz İslam'ı fetihlerle değil daha çok barışçıl heyetlerle yaymayı istedi. Aynı zamanda dış meselelerden daha çok içteki sorunları çözmeyi planlıyordu. Kendisinden önceki yönetimin aksine Müslümanlardan vergi alınmaması gerektiğini düşünüyordu.
📌 Bu siyaseti sayesinde Berberilerin büyük çoğunluğu Müslüman oldu. Berberiler daha önce Haccac bin Yusuf'un Müslüman olsalar dahi kendilerinden vergi alınacağını kendilerine bildirmesi üzerine Müslüman olmamışlardı ve cizye vermeyi kabul etmişlerdi.
📌 Ömer bin Abdulaziz devlet yönetiminde akrabaları ve diğer müslümanlar arasında ayrım yapmadı. Suyuti, bu konuyla ilgili olarak Ümeyye Oğulları ile Ömer bin Abdulaziz arasında geçen bir tartışmayı nakleder:
Akrabaları "yönetimde bize görev ver" diye istekte bulununca, Ömer b. Abdulaziz:
- İsterseniz her birinizi asker yapayım, dedi.
Onlar biz akraba değil miyiz? diye sorunca;
- Bu konuda sizinle en uzak bir Müslüman arasında bir fark yoktur, dedi.
