İnsanlığın atası: Hz. Adem
Peygamberler, hayatlarıyla inananlara örnek olan kişilerdir. Müminler de onların izinden giderler. Bu noktada en önemli husus, peygamberlerin hayatları ve yaşadıkları olaylardır. İlk peygamber Hz. Adem (as), aynı zamanda ilk insan olarak müminlere büyük bir örnek olur. Hz. Adem'in yaratılışı, meleklerin Hz. Adem'e secde edişi, şeytanın Hz. Adem'e karşı tutumu gibi hususlar Kur'an-ı Kerim'de zikredilmiştir.
Hz. Adem, Allah Teala'nın yarattığı ilk insan ve ilk peygamberdir. Hem Yahudi hem Hristiyan hem de İslam kaynaklarında Hz. Adem ile ilgili yer alan bilgiler, belli noktalarda benzerlikler gösterir. Hz. Adem'in yaratılışı, meleklerin Hz. Adem'e secde edişi, şeytanın Hz. Adem'e karşı tutumu, Hz. Adem'in cennete konuluşu ve daha sonra hataları nedeniyle eşi ile birlikte cennetten çıkarılması gibi hususlar Kur'an-ı Kerim'de zikredilmiştir. Peki, İslami kaynaklara göre Hz. Adem kimdir?
Hz. Âdem, nüzul olan tüm kitaplarda geçen bilgiye göre ilk insan ve ilk peygamberdir. İnsanlığın atası olarak görülmesi nedeniyle İslam kaynaklarında "ebü'l beşer" olarak adlandırılır.
🔹 Mukaddes kitabımız Kur'an-ı Kerim'de ise Allah'ın seçkin kıldığı kişiler arasında sayılmış olması sebebiyle "safiyullah" unvanı ile anılmıştır. Peygamberlerin kıssaları, insanlara günlük yaşamında hangi ahlaki ve itikadi ilkelere göre hareket etmeleri hususunda rehberlik eder.
🔸 Peygamber Efendimizin (sav) Huneyn Savaşı sonrasında ganimetler dağıtılırken, kulağına gelen serzenişlere tepki verecekken kendine hakim olup, "Kavmi Musa'ya (AS) bundan daha ağırını söylediğinde o sabretmişti" demesi bu önderliğin en temel örneklerindendir.
"Âdem" kelimesinin anlamı, hangi dilden ve hangi kökten türemiş olduğu konusu Müslüman dilcilerin tartıştıkları bir konu olmuştur. Kelimenin Arapça asıllı olduğu, "esmerlik" anlamına gelen el-üdme ya da "tip, örnek" anlamındaki el-edeme kökünden türemiş olabileceği düşünülmüştür. Sahih kabul edilen rivayete göre ise Allah, Âdem'i yeryüzünün her tarafından alınan toprak parçalarının birleşiminden yaratmış; bu toprağın çeşitliliğinden dolayı Âdem'in nesli değişik karakterler taşımıştır.
🔸 Kur'an-ı Kerim'de birçok peygamber kıssası yer alır. Yusuf, Kasas, Araf, Hud gibi surelerde muhtelif kıssalar bulunur. Yüce kitabımızdaki kıssalar insanlara, Kur'an'da yer alan kıssalar dışındaki ahkâmın uygulanabilirliğini ve ona uyulmadığında ne olacağını gösterir. Kur'an'da yer alan kıssalar sayesinde Cenab-ı Hakk'ın hükümleri, hayatın içinden örneklerle insanların nazarına indirilir ve hayattaki yansımaları anlatılır.
Kıssa nedir❔
Sözlükteki anlamına göre, bir kimsenin izini sürmek, ardından gitmek anlamına gelir. Kıssalar, gerçek olayların nakledilmesiyle gerçekleşir. Kur'an'daki kıssalar ibret alınacak, tarihî doğruluk ve gerçeklik niteliği taşıyan olaylardır.
🔹 Mukaddes kitabımız Kur'an-ı Kerim'e göre Hz. Âdem'in yaratılışı, diğer insanların yaratılışı gibi değildir. Âl-i İmran suresinin 59. ayetinde "Allah nezdinde -yaratılış bakımından- Îsâ'nın durumu Âdem'e benzer; Allah onu topraktan yarattı; sonra ona 'ol!' dedi ve oluverdi" şeklinde bu iki peygamberin yaratılışına dair farklı durum ifade edilmiştir.
Âl-i İmran suresi 59. ayetinin tefsiri ve meali
🔸 Kur'ân-ı Kerîm'de yer alan bilgilere göre Allah (CC), Hz. Âdem'i (as) yarattığında meleklere, "Âdem'e secde edin!" diye buyurur. Şeytan hariç bütün melekler bu emre uyar. İblîs, kendisinin ateşten, Âdem'in (as) ise topraktan yaratıldığını ve bu nedenle de ondan üstün olduğunu ileri sürerek karşı gelir. Secde etmeyen şeytan, lanetlenerek Allah'ın (CC) rahmetinden uzaklaştırılır. Bunun üzerine, Allah'tan (CC) kıyamete kadar düşmanı olan Hz. Âdem'in (AS) soyunu doğru yoldan ayırmak, kendi cemaatini çoğaltmak için zaman ister.
Bir bilgi❕
İnsanlığın atası olan Hz. Adem (AS), Kur'ân-ı Kerîm'de Allah'ın (CC) seçkin kıldığı kişiler arasında sayılır.
🔹 Müfessir Fahreddin er-Râzî, çeşitli ayetlerde yer alan ifadelerle Hz. Âdem'in yaratılışı ile ilgili maddeleri toprak (türâb), su (mâ'), çamur (tîn), akışkan veya süzme çamur (sülâle min tîn), yapışkan çamur (tîn lâzib), kurumuş çamur (salsâl) şeklinde sıralamıştır.
🔹 İnsan suresinin 1. ayetinde "İnsanın üzerinden öyle uzun bir zaman geçti ki -o vakit- o, anılmaya değer bir şey bile değildi" mealinde zikredildiği üzere, Hz. Âdem'in yaratılışından bedenî ve ruhî yönleriyle tam bir insan haline gelmesine kadar uzun bir zaman geçtiği manası çıkarılmıştır.
🔹 Kur'an-ı Kerim, sahih hadis-i şerifler ve bunlara dayanan diğer güvenilir İslam kaynaklara göre Hz. Âdem, topraktan yaratılmıştır. Bu yaratılışın belli bir gelişme seyrettiği; süresi bilinmemekle birlikte belli bir zaman içinde tamamlandığı sonucu da çıkarılmaktadır; ancak bu durum, ilahi irade ve kudretin etkisi olmaksızın meydana gelen bir durum olarak anlaşılmamalıdır.
🔸Kur'an'da Hz Âdem'den (AS) ilk olarak Bakara suresinin 30. ve 39. ayetlerinde bahsedilir:
"Hani, Rabbin meleklere, "Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım" demişti. Onlar, "Orada bozgunculuk yapacak, kan dökecek birini mi yaratacaksın? Oysa biz sana hamd ederek daima seni tesbih ve takdis ediyoruz." demişler. Allah da, "Ben sizin bilmediğinizi bilirim" demişti. Allah, Âdem'e bütün varlıkların isimlerini öğretti. Sonra onları meleklere göstererek, "Eğer doğru söyleyenler iseniz, haydi bana bunların isimlerini bildirin" dedi. Allah, Âdem'e bütün varlıkların isimlerini öğretti. Sonra onları meleklere göstererek, "Eğer doğru söyleyenler iseniz, haydi bana bunların isimlerini bildirin" dedi. Allah, şöyle dedi: "Ey Âdem! Onlara bunların isimlerini söyle." Âdem, meleklere onların isimlerini bildirince Allah, "Size, göklerin ve yerin gaybını şüphesiz ki ben bilirim, yine açığa vurduklarınızı da, gizli tuttuklarınızı da ben bilirim demedim mi?" dedi. Hani meleklere, "Âdem için saygı ile eğilin" demiştik de İblis hariç bütün melekler hemen saygı ile eğilmişler, İblis bundan kaçınmış, büyüklük taslamış ve kâfirlerden olmuştu."
(Bakara suresi 30 ve 34. ayetler)
Bakara suresi 30 ve 34. ayetlerin tefsirini okumak için tıklayın
Hz. Âdem'in ve onun soyunun, diğer varlık türleri arasındaki mevkinin yüksekliği konusu, çeşitli ayetlerde vurgulanan bir husustur. Hz. Âdem ve onun soyunun diğer birçok varlıktan daha üstün ve değerli sayılmasının temelinde Allah'ın onlara verdiği bilgi gücü bulunduğu* söylenir.
🔹 Kur'an'da meleklerin, insanoğlunu "yeryüzünde fesat çıkaran ve kan döken" varlık olarak nitelendirmeleri üzerine Allah'ın Hz. Âdem'e bütün isimleri öğrettikten sonra bunları meleklere sorduğu, onlar bilemeyince Hz. Âdem'e, "Ey Âdem, onlara eşyanın isimlerini bildir!" dediği ve Hz. Âdem'in isimleri onlara bildirdiği** açıklanmıştır.
🔹 Tefsirlerde, bu ayetlerde zikredilen konu ile ilgili Hz. Âdem'in bilgili kılındığı, meleklerin bilmedikleri şeyler hakkında bilgi sahibi olduğu; böylece onun ilimde meleklerden daha üstün nitelikte yaratıldığı ifade edilir. İnsanın meleklere üstünlüğü ilimledir. Bu nedenle melekler, Âdem'e (AS) secde etmiştir. Cenab-ı Allah'a (CC) ilk isyan, şeytan tarafından kibir nedeniyle gerçekleşir. Peygamber Efendimize (SAV) gelene kadar Kur'an-ı Kerim'de anlatılan bütün günahkarların ortak özelliği kibirdir. Nebileri beğenmez, kendilerini onlardan üstün görürler.
Kibir nedir?
Sözlükteki anlamına göre, "büyüklük"tür. Tevazunun zıttı olan kibir, kişinin kendini üstün görmesi ve bu duyguyla başkalarına karşı aşağılayıcı davranışlar sergilemesidir. Kibir, başkalarını hor görmektir.
