İslam'a göre insan hakları
İslam'da insan hakları, tebliğin başlangıcı ile birlikte başladı. Kur'an, insana hak ettiği değeri yeniden kazandırmak amacıyla gönderildi. Öyle ki yüce kitabımız Kur'an-ı Kerim, insan hakları kapsamına giren noktalara değinip, bunların korunmasını sağlamak için değişik boyutlarda müeyyidelendirdi. Kur'an-ı Kerim'in yanında Peygamber Efendimiz'in (SAV) tavsiye ve uygulamaları da insan hakları konusunda en önemli kaynaktı. Peki, İslam'ın insanlara sunduğu temel haklar nelerdi?
◾ Kur'an-ı Kerim'in yanında Hz. Peygamber'in (SAV) tavsiye ve uygulamaları da insan hakları konusunda en önemli kaynaktır. Peygamber Efendimizin (sav) farklı inanç mensupları ve etnik gruplarla yaptığı Medine Sözleşmesi insan hakları kapsamında büyük öneme sahiptir.
◾ Peygamber Efendimiz (SAV) hicretten sonra Medine'nin yerli halkı olan Müslümanlar ile Mekke'den göç eden muhacirleri toplayarak "kardeş" ilan etti.
◾ Bu kardeşlik ortamını yaymak isteyen Peygamber Efendimiz (SAV), Medine'deki Yahudi ve diğer unsurlarla antlaşma yaptı. Medine Sözleşmesi, bir anlamda Kur'an'da çerçevesi çizilen ilkelerin beşerî planda hayata geçirilmesi ve uygulanması olarak değerlendirilebilir.
◾ Tarihe ilk yazılı anayasa olarak geçen Medine Antlaşması'na göre herkes dininde serbest olacak, dostluk içinde yaşanacak, kan dökülmeyecek, dışarıdan bir saldırı olduğunda hep birlikte savunulacaktı. 50 maddelik Medine Antlaşması'nın maddelerinden bazıları şunlardı:
"Bu vesika, Peygamber Muhammed tarafından Kureyşli ve Yesribli müminler ve bunlara tâbi olanlarla sonradan onlara katılmış olanlar ve onlarla beraber cihad edenler için düzenlenmiştir. Bu vesika haksız bir icraatta bulunan veya suç işleyenlere ayrıcalık sağlamaz yahut cezalandırılmasına engel olmaz. Savaş için yola çıkanlar da Medine'de kalanlar da emniyet içinde olacaktır; haksız bir fiil ve suç işlenmesi hali müstesnadır. İyilik yapanlar ve sorumluluğunun bilincinde olanlar Allah ve resulünün himayesi altındadır."
◾ Bu antlaşmanın yanında Peygamber Efendimiz (SAV) inanları şöyle uyardı: "Antlaşma yapılmış bir zimmîyi öldüren kimse cennete giremez!"
Andolsun biz insanoğluna şan, şeref ve nimetler verdik; onları karada ve denizde taşıdık, kendilerine güzel güzel rızıklar verdik ve onları yarattıklarımızın çoğundan üstün kıldık." (İsra Suresi, 70. ayet)
◾ Medine'de farklı inanç mensupları ve etnik gruplarla yaptığı Medine Sözleşmesi'nin yanında, farklı inanç gruplarıyla ve toplumsal sınıflara mensup kişilerle ilişkileri ve bu konudaki tavsiyeleri, insan hakları açısından büyük öneme sahiptir.
◾ İslam'a göre bütün insanlar saygıdeğerdir. Peygamber Efendimizin (SAV) insanlara gösterdiği saygıyı şu olay özetler niteliktedir:
Hz. Peygamber (sav), yanından geçen bir cenaze için ayağa kalkmış, orada bulunanların kendisine bunun bir Yahudi cenazesi olduğunu haber vermeleri üzerine, "O da bir insan değil miydi?" buyurmuştu. (Buhârî, Cenâiz, 49; Nesâî, Cenâiz, 45-47)
◾ Peygamber Efendimizin (SAV) risalet hayatı boyunca ortaya koyduğu uygulamaların teorik çerçevesi mahiyetinde olan Veda Hutbesi, insan hakları açısından en önemli belgedir.
◾ Veda Hutbesi, bütün insanlara yönelik, temel insan haklarını içeren evrensel mesajların verildiği bir vesikadır. Bu anlamda, temel insan hakları düşüncesinin oluşmasında ve benimsenmesinde önemli bir adım olmuştur.
