İslami açıdan aile hayatının esasları: Ayet ve hadisler ışığında aile...
İnsan, ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına toplu yaşama gereksinimi duyan bir varlıktır. Bir toplumu oluşturan en temel yapıtaşı ise ailedir. Aile, İslam dini ile yeniden tanımlanan ve yapılanan bir kurumdur. İslam'ın tebliği ile birlikte aileyi korumaya ilişkin sorumluluklar, emir ve yasaklar belirlenmiş; Peygamber Efendimiz (SAV), başta kendi yaşamı olmak üzere müminlere aile hayatı konusunda örnek olmuştur.
En basit haliyle "toplumun en küçük yapıtaşı" olarak tanımladığımız aile, akrabalık ilişkisiyle birbirlerine bağlanan fertlerin bir araya getirdiği topluluğu ifade eder.
💠
🔸 Geniş aile ve çekirdek aile olarak ikiye ayrılan ailenin yapısı, baba hâkimiyetinin merkezi olduğu durumda ataerkil, anne hâkimiyetinin egemen olması durumunda ise anaerkil olarak adlandırılır.
🔸 Aile, tarih boyunca önemini koruyan, insanların toplumu oluşturmalarında başat rol oynayan bir kurumdur. İslam'dan önceki topluluklarda aile, hem sosyal hem de sahip olunan din anlayışının bir unsuruydu. Muhafaza edilmesi gereken, yeni nesillere geleneklerin ve ibadetin aktarımını üstlenen bir yapıya sahipti.
İSLAM'DAN ÖNCE TÜRKLERDE AİLE ANLAYIŞI
🔸 İslam'dan önce Türklerdeki aile anlayışı, Yahudilik, Hristiyanlık, Roma ve Arap toplumlarında olduğu gibi ataerkil bir yapıdaydı.
🔸 Ancak bu yapı Yahudi ve Roma toplumunda olduğu gibi aile reisine geniş yetki veren, eş ve çocukları bir mülkiyet ilişkisi ile babaya bağlamazdı.
İslam'da aile, Hristiyanlık'ta olduğu gibi tamamen dinî bir kurum değildir. İslam aile birliğine büyük önem vermiş ve insanların aile kurmaları, ayet ve hadislerle teşvik edilmiştir.
💠
🔸 Aile hem kişinin huzur bulduğu bir ortam hem de neslin devamı için bir vesile olarak görülmüş; kişiyi dinen günah sayılan çeşitli kötülüklerden de alıkoyan bir araç olarak ele alınmıştır.
İSLAM'I DİĞER TOPLULUKLARDAN AYIRAN AİLE YAPISI
🔸 Birçok toplumda olduğu gibi İslam aile yapısı da ataerkildir. Ancak bu yapı, Yahudilik, Roma ya da eski Arap toplumlarında var olandan farklı bir yapıdadır. Zira aile reisinin fertler üzerindeki yetkisi, diğer toplumlara kıyasla son derece sınırlıdır.
🔸 Bir aile reisi olarak babanın, çocuklarının şahısları ve mal varlıkları üzerinde onların yararıyla sınırlı bir velâyet hakkı vardır.
🔸 Diğer topluluklarda olduğu gibi çocuklarını satmak, onların hayat ve ölümleriyle ilgili karar vermek gibi yetkiler İslam'da yoktur. Yine eski Arap toplumunda yaygın olan kız çocuklarını öldürme âdeti İslam'da yasaklanmıştır. Kocanın karısı üzerindeki yetkileri de aile birliğini devam ettirme esasına yöneliktir ve bununla sınırlıdır.
İslam'ın kadına bakış açısı, diğer dinlere göre oldukça farklıdır. Hristiyanlık, Hz. Âdem'in (AS) cennetten çıkarılışını Hz. Havva ve onun şahsında tüm kadınlara yüklerken; Kur'an-ı Kerim, Hz. Âdem'i (AS) aldatan ve cennetten çıkmasına neden olanı Hz. Havva olarak değil "şeytan" olarak belirtmiştir.
💠
🔸 Bu nedenle İslam'da kadın, ilk günahın vebalini taşımamakta; din ve topluluk nazarındaki durumu da bu anlayış üzerinden şekillenmektedir.
🔸 İslam'da kadın, kocası karşısında bağımsız bir kişiliğe sahiptir ve iktisadi anlamda da ondan bağımsızdır; İslam hukukunda, karı ve kocanın mal varlıkları birbirinden ayrıdır ve kadın, kendi mal varlığında dilediği şekilde tasarruf edebilir, bunun için kocasının rızasına muhtaç değildir.
📕 Hadisler ışığında İslam'da kadının yeri ve önemi
🔸 İslam'da kadın, erkekler gibi mirasa ehildir ve bu mallar üzerinde kocasının bir müdahalesi söz konusu değildir. İslam belli bir dereceye kadar kan, süt ve sıhrî hısımlarla evlenme yasağı koyarak bir aile egzogamisi uygulamıştır.
"Anneleriniz, kızlarınız, kız kardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz, erkek kardeşin kızları, kız kardeşin kızları, sizi emziren anneleriniz, sütbacılarınız, eşlerinizin anneleri, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğer onlarla birleşmiş değilseniz (nikâh ortadan kalktığında) kızlarını almanızda size bir sakınca yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi birden almak da size haram kılındı; ancak geçen geçmiştir, Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir."
Peygamber Efendimizin (SAV) aile reisi olarak tutumu ve ailesine yönelik davranışları, kıyamete kadar bütün
insanlar için eşsiz bir örnek teşkil eder.
💠
🔸 Allah Resulü'nün (SAV) uyguladığı ilke ve prensipler, tüm zamanlarda önemini ve işlevini kaybetmeden varlığını sürdürmüştür.
🔸 Hayatın her alanında olduğu gibi aile konusunda ve aile içi ilişkilerde de Peygamber Efendimizin (SAV) davranış şekilleri, Müslümanlara rehberlik eder.
🔸 Allah'ın evrensel emirleri, Peygamber Efendimizin (SAV) hayatında pratiğe dönüşerek insanlara canlı modeller oluşturur.
"Sizin en hayırlınız, ailesine karşı en hayırlı olanınızdır. Ben de aileme karşı en hayırlı olanınızım."
(Tirmizî, Mencikıb 63)
🔸 Aile kurmak, hem İslam'ın bir buyruğu hem de Peygamber Efendimizin (SAV) bir sünnetidir. Allah Resulü, "evlenmeyeceğim" diyen bir sahabeye "Her kim benim sünnetimden yüz çevirirse, benden değildir" buyurmuştur.
🔍 Bir aile reisi olarak Hz. Muhammed ve örnek davranışları
🔸 Resul-i Ekrem Efendimizin (SAV), Hz. Hatice (RANHA) ile evliliği sık sık kaynaklarda zikredilmektedir. Onların evliliğinde en dikkat çekici husus, yakın bir dostluk ve arkadaşlıktır. Hz. Hatice (RANHA) maddi ve manevi her anlamda Peygamberimizin (SAV) destekçisi olmuş; nübüvvetini sorgusuz sualsiz kabul ederek ilk Müslüman olmuştur. Nitekim Hz. Hatice'nin (RANHA) vefat ettiği yıl, onun ardından amcası Ebu Talib'in de yaşamını yitirdiği ve Peygamber Efendimizin (SAV) sevgili eşi ve amcasının acısı nedeniyle çok üzüldüğü bir yıl olmuş; "Hüzün Yılı" olarak anılmıştır.
🔸 Peygamber Efendimizin (SAV) emir ve tavsiyeleri kadar kendi uygulamaları da müminler için örnek olmuştur. Resul-i Ekrem Efendimizin (SAV) aile yaşamına dair hadislerin en güvenilir kaynaklarından biri de Hz. Ayşe'nin (RANHA) naklettikleridir. Nitekim ondan nakledilen bir hadis, Sahih-i Buhârî'de şöyle yer almıştır:
Hz. Aişe'ye (r.a.) "Hz. Peygamber (sav) evde ne yapardı?" diye sorduğumda şöyle cevap vermişti: "Ailesinin işlerini görür, ezanı duyunca (namaz için) çıkardı."
(Buhârî, Nafakat 8)
Sağlıklı bir aile hayatının nasıl olması gerektiği, aile içi ilişkilerin nasıl kurulmasının gerektiği gibi birtakım soruların cevabı, Peygamberimizin hadis-i şeriflerinde Müslümanlara verilmiştir.
💠
Resul-i Ekrem Efendimizin (SAV) aile hayatına dair hadisleri, Kütüb-i Sitte'de yer almıştır:
🔸 "Dikkat edin! Sizin, hanımlarınızın üzerinde hakkınız vardır. Hanımlarınızın da sizin üzerinizde hakkı vardır. Sizin hanımlarınız üzerindeki hakkınız, namuslarını muhafaza etmeleri ve hoşlanmadığınız kimselerin evinize girmesine izin vermemeleridir. Dikkat edin! Hanımlarınızın sizin üzerinizdeki hakkı ise onların giyim ve gıda ihtiyaçlarını güzelce karşılamanızdır."
(Tirmizî, Radd 11)
🔸 "Kadınlar hakkında Allah'tan korkun. Çünkü siz, anlan Allah'ın emaneti olarak aldınız ve Allah'ın adıyla (nikâh kıyıp) anlan kendinize helal kıldınız."
(Müslim, Hac 147)
🔸 "Mümin bir kimse, eşine karşı nefret beslemesin. Çünkü onun bazı huylarından hoşlanmasa da hoşlandığı başka huyları mutlaka vardır."
(Müslim, Radcı 61)
🔸 "Allah'ın hanım kullarına vurmayın!... (Bu gece) Muhammed'in eşlerine pek çok kadın geldi. Hepsi de kocalarından şikâyetçiydi. Bu adamlar sizin hayırlılarınız değillerdir."
(Ebu Davud, Nikâh 41)
🔸 "Kişinin harcadığı en hayırlı para, ailesi için harcadığı, Allah yolunda cihad için hayvanına harcadığı ve yine Allah yolunda arkadaşları için harcadığı paradır."
(Müslim, Zekat 38)
🔸 "Bir kişi, sevabını Allah'tan umarak ailesine harcama yaptığında, bu harcama onun için sadaka olur."
(Buhârî, İman 41)
🔸 "Anne baba cennet kapılarının en ortancasıdır. Bu kapıdan girme fırsatını ister kaçırsın ister yakalarsın."
(Tirmizî, Birr 3)
🔸 "Kim anneyi yavrusundan ayırırsa, Allah da kıyamet günü onu sevdiklerinden ayırır."
(Tirmizî, Büyû 52)
🔸 "Allah'tan korkun ve çocuklarınız arasında adaletli olun!"
(Müslim, Hibe 13)
