Kalemi yorulmayan alim: İmam Zehebi
Çalışmaları ile hadis ilmindeki düzensizlikleri ortadan kaldıran, yüzlerce talebe yetiştirerek ilim ışığını diri tutan İmam Zehebi, on dördüncü asrın önde gelen hadis, tarih ve kıraat alimidir. Ömrünün ekseriyetini ilim yolunda tüketen büyük alim, gerçekleştirdiği ilmi seyahatleri, telif ettiği iki yüzden fazla eseri ile İslam literatürüne ciddi bir katkı sağladı.
📌1274 – 1348 yılları arasında yaşayan meşhur hadis, kıraat ve tarih alimi İmam Zehebî'nin asıl adı, Ebu Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez Zehebî et Türkmânî el Fâriki ed Dımaşkî'dir. Aslen Türkmen olan Zehebî'nin ailesi Silvanlıdır. Şam'a göç eden ailesi vesilesiyle dönemin ilmi merkezi olan Şam'da eğitim hayatına başlayan Zehebî sonrasında ilmi seyahatlere çıkar.
📌 Babası altın işleme ile uğraşan Zehebî'nin künyesi ve lakabı buradan gelir. Ailesinden ilmi hususlarda destek alan Zehebî, vefat ettiği tarih olan 1348'e dek ilim mecrasının içinde olup talebe yetiştirerek İslam ilimlerine katkı sağlar.
🔸 İmam Zehebî'nin evvela kıraat ilmi ile başlayan tahsil hayatı zaman içerisinde hadis ilmine doğru kayar. Azmi ve anlayışı ile genç yaşlarda kıraat ilminde önemli bir noktaya ulaşan alim, tecvid ilmine dair "el Mukaddime" isimli bir eseri hocasından nakille kaleme alır.
🔸 Hadis meclislerine katılarak hadis ilmine dair ilk bilgilerini edinen Zehebî, hadislere dair içinde büyük bir sevgi duyar. Bu sevgi onu hayatının büyük çoğunluğunu vakfedeceği hadis ilmine yönlendirir. Hoca hoca dolaşarak hadis ilmine dair icazetler toplayan İmam Zehebî, birçok hadis seyahati yaptığı gibi rical ilminde derinleşir.
Rical ne demek?
Hadis ilmi içerisinde ravilere yani hadis nakleden kişilere odaklanan yan dal.
🔸 Hadis hakkındaki çalışmaları onun yolunu aynı zamanda tarih ilminde de düşürür. Hadisleri anlamak maksadıyla girdiği tarih ilminde de büyük vukufiyet elde eden İmam Zehebî 14. asır alimleri tarafından "İslam'ın tarihçisi" olarak anılır.
📌 Zehebî ilmi meselelere ciddi emek veren, yaptığı çalışmalarla ümmetin önünü açan bir âlimdir. Sağlık sorunları pahasına hayatının sonuna dek ilim öğrenmek ve öğretmekten vazgeçmeyen Zehebî, ömrünün son yıllarında katarakt olur.
📌 Ömrünü hadis, kıraat ve tarih sahalarına hasreden Zehebî, bu alanlara dair yüzlerce eser okuyarak, yüzlerce eser kaleme alır. Yaptığı ilmi seyahatler ile ilmini kuvvetlendiren İmam, hayatı boyunca yüzlerce talebeye ders veren, yol gösterici bir âlim olur.
Dört fıkıh mezhebiyle eğitim veren ilk İslam üniversitesi; Müstansıriyye
🔸 Hadis ilmi içerisinde daha çok rical konularına yoğunlaşan İmam Zehebî, bu hususta ciddi çalışmalar yapar. Kendi dönemine ulaşan ve ekseriyetle birbirini tekrarlayan çalışmaların dışında kalarak kıymetli, özgün işler ortaya koyan Zehebî, tenkidi öne alan bir anlayışı temsil eder.
🔸 Bilhassa bu hususlarda kendisinden önce yapılan çalışmaları tenkid eden İmam Zehebî, bu eserleri bir düzene sokarak, hadis ilimlerine dair olan malumatı ansiklopedik bir sisteme kavuşturur. Böylece hadis ilmi araştırmacıları için pratik bir sistem kurarak ilimleri kolaylaştırır.
📌 Hayatı boyunca ilmi yolculuklarda bulunarak İslami ilimler eğitimini ikmal eden Zehebî, bu minvalde pek çok hocadan hadis, tefsir, kıraat ve temel bilgiler alanında dersler alır. Ders aldığı isimler içinde öne çıkanlar ise,
➡ Alemüddin es-Sehâvî
↪ 12. yüzyılda yaşayan Mısırlı meşhur kıraat alimi.
➡ Alemüddin el-Birzâlî
↪ Aslen Berberi asıllı olan meşhur muhaddis ve tarihçi.
➡ İbnü'l Vekîl el-Osmânî
↪ Soyu Hz. Osman'a (RA) dayanan meşhur Şafii fıkıhçısı.
➡ Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Mansûr el-Halebî el-Hâdırî
↪ 13. asırda Suriye'de yaşayan büyük Arap dili alimi.
➡ Yahyâ b. Ahmed es-Savvâf
➡ Ali b. Muhammed el-Halebî
➡ İbrâhim b. Gālib b. Şâver el-Bedevî el-Himyerî
➡ Ebû İshak Cemâleddin İbrâhim b. Dâvûd el-Askalânî ed-Dımaşkī
↪ Dımeşk'te bulunan büyük kıraat alimi.
➡ Talha b. Abdullah el-Halebî
➡ Mes'ûd b. Abdullah el-Agazâzî
↪ 13. asırda Dımeşk'te imamlık yapan alim.
➡ Yûsuf b. Abdurrahman el-Mizzî'dir.
↪ Halep civarında meşhur olan 14. asrın meşhur hadis hafızı.
