Kripto paralar helal mi? İslam hukuku açısından Bitcoin ve kripto paralar...
Bitcoin'in başını çektiği kripto paralara her geçen gün bir yenisi ekleniyor. İlk kez 2008 yılında dünya gündemine giren kripto paraların sayısı bugün 8 bin 795'e ulaşmış durumda. Kripto paraların gün geçtikçe daha fazla tercih edilir hale gelmesi ve değer kazanması, bazı soruları da beraberinde getiriyor. Peki, kripto paralar helal mi? Kripto paraların değerinin artması ya da düşmesinin faizle ilişkisi nedir? İslami finans ve İslam hukuku açısından kripto paralara nasıl bakmalıyız? Fıkhın pratik alanları üzerinde gerçekleştirdiği çalışmaları ile tanınan ve alanın önemli ilahiyatçılarından olan Prof. Dr. Murat Şimşek ile kripto paraların İslam fıkhı açısından durumunu konuştuk.
Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle hayatımıza giren kavramlardan biri de kripto para ve blokzincir.
🔸 Kripto para, en basit tanımlamayla işlemleri güvenceye almak için kriptografi yani şifrelemenin kullanıldığı, paraya alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanan dijital varlıktır.
🔸 Bir anlamda dijital döviz, alternatif döviz ya da sanal döviz olarak da görülen kripto paralar, diğer para ve bankacılık sistemlerinin aksine tamamen merkeziyetsizlerdir.
🔸 Başta Bitcoin olmak üzere, günümüzde pek çok kripto para üretiliyor ve kripto paraların değer kazanması, her geçen gün daha fazla tercih edilir hale gelmesi, bazı soruları da beraberinde getiriyor.
🔸 Kripto paralar, dijitalleşmenin hayatımızda daha fazla yer etmesi ile ortaya çıktı.
🔸 Hal böyle olunca Müslümanlar açısından bu yeni para birimlerinin muhtevası, İslami açıdan kripto paraların ne anlama geldiği konusu da gündeme geldi.
💠
Yazarımız Karabük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dekanı Prof. Dr. Murat Şimşek ile kripto paralar ve helal meselesini mercek altına aldık.
🔸 İlk kez 2008 yılında, Satoshi Nakamoto mahlaslı birinin ya da kurumun yayınladığı bir makale ile dünya gündemine giren ve popülerliği her geçen gün artan kripto paraya ilişkin Prof. Şimşek, şu tanımlamada bulundu:
"Basitçe söylemek gerekirse aslında kripto paraları, kullandığımız banknotlara benzetebiliriz. Günümüzde kullandığımız kâğıt paralar da itibari paradır. Kripto para ise internet ortamında kullanılan tamamen dijital paralardır.
Son on küsur yılın dijital teknolojisi sayesinde internet üzerinden şifreli olarak güvenli işlem yapma imkânı doğdu. Bunun sonucunda dijital para ortaya çıktı."
🔸 Kripto paraların ilki ve en çok tercih edileni, bugün Bitcoin olsa da blokzincir teknolojisi her geçen gün gelişti ve pek çok kripto para piyasaya sürüldü.
🔸 Prof. Şimşek, şu an sayısı 8 bin 795'e ulaşan kripto paraların ne şekilde kullanıldığına ilişkin şu açıklamada bulundu:
"Kripto para aslında şifreli para demektir. Kripto paralar belirli şifreler kullanılarak blokchaine entegre edilmiş cüzdanlarda tutulur ve cüzdana erişim sağlayabilen ya da özel anahtarını (private key) elinde bulunduran kimse tarafından kullanılabilir. Böylece kişiler ya da kurumlar tıpkı gerçek parayla yaptıkları gibi harcama ve ödeme yapabilir.
Coinmarketcap'ın şu anki verilerine göre 8795 adet kripto para birimi mevcut. Bunlar gün geçtikçe de artış göstermektedir. Bunların ilki ve en çok bilineni Bitcoin'dir. Btc'nin dışındaki tüm dijital paralar, piyasa terimiyle, altcoin olarak isimlendirilir. Bunların başında da Ethereum (Eth), Ripple (Xrp), Litecoin (Ltc), Monero (Xmr) majör dijital paralar gelir."
Kripto paralar ile birlikte ismi sıklıkla zikredilen bir husus da blokzincir/blockchain teknolojisi. Kimi zaman kripto paralar ile karıştırılsa da kripto paralar, bu teknolojinin imkânlarından yalnızca biri.
🔸 Prof. Şimşek, blokzincir teknolojisinin pek çok imkân sağladığını; blokzincir teknolojisine dair yapılan her tanımlamanın bu teknolojinin farklı bir boyutuna işaret ettiğini şu sözlerle vurguladı:
"Merkezi bir sunucunun veya güvenilir bir otoritenin kaldırılmasına olanak sağlayarak, merkezi güvenin internet ortamında dağıtılmasını sağlar. Bu teknoloji, günümüzün önemli problemlerinden olan, tek merkeze dayalı güven sistemlerindeki merkezi güven yapısını dağıtarak, bu sistemlerin daha verimli çalışmasında oynayabileceği rol nedeniyle dikkat çekici hale gelmiştir. Blokzincir sayesinde kullanıcılar arasında bir "güven protokolü" sağlanmakta ve bunun neticesi olarak güvenilir, şeffaf ve hesap verebilir bir ortam ortaya çıkmaktadır.
Tabii sistem şeffaf olmayan türlere de imkân vermekte. Bu tamamen tercihe bağlı. Tamamen gizlilik esaslı sistemler de var. Yani parasını ve her şeyini gizli tutmak isteyen kişi ya da kuruluşlara bu hizmeti sağlamakta. Bu kuruluş veya kişi legal ya da illegal olabilir.
Blokzincir, birçok farklı açıdan tanımlanmıştır. Her bir tanım blokzincirin bir yönünü öne çıkararak kendine göre en uygun tanıma ulaşmaya çalışmıştır. Özet olarak bakıldığında blokzincir, dağıtık bir veri tabanı, merkezi olmayan mutabakat mekanizması ve kriptografik algoritmaların birleşimi olan bir internet uygulamasıdır. Dağıtık veri tabanı teknolojisiyle yapılan mukaveleler, binlerce kişinin önünde yapılmış gibi olmaktadır. Yani herhangi bir blok, kendisinden önceki ve sonraki bloklara özet algoritması ile bağlanmıştır. Bu yüzden teknolojinin adı zincirle bağlı bloklar anlamına gelen blokzincir olmuştur."
Kripto paraların dijital olarak sağlanması, bir merkeziyetinin olmaması nedeniyle en çok tartışılan hususlardan biri de konunun hukuki boyutu.
🔸 Bu konuda dünyadaki çalışmaların devam ettiğini belirten Murat Şimşek, ülkemiz açısından bakıldığında kripto paraların Medeni Kanun'daki Borçlar Hukuku ve diğer bazı kanunlardaki hükümler çerçevesinde ele alındığına işaret etti. Şimşek, bu konuya ilişkin şu örneği verdi:
"Konuyla ilgili ihtilafların TCK 244 ile çözülmesi yoluna gidilmektedir. Doğrudan hukuki boyutunu düzenleyen bir yasa henüz mevcut değildir. İlgili resmî kurumlar tarafından araştırma raporları yayınlanmış ve gözlenmeye devam edildiği belirtilmiştir. Ancak şunu ifade etmeliyim ülkemizdeki bazı kripto paralar vergilendirmeye tabi, yasal oluşumlar olarak değerlendirilebilir."
