Arama
Osmanlı'nın en büyük saatçisi: Ahmet Eflaki Dede
Eflaki Dede'nin Osmanlı teknoloji tarihinde önemli bir yeri bulunurdu. Onun tasarladığı saat, uluslararası fuarlarda yer aldı. İmparatorluğun prestij ögesi olarak gönderdiği bu eser, tam altı ay sergilendi. Döneminin en büyük saatçilerinden olan alim, Sultan II. Mahmut Türbesi'nin muvakkithanesinde görev yapıyordu. İskelet saat formunu kullanan Ahmet Eflaki Dede, yaptığı eserlerle zekasını ve sanatı gözler önüne serdi.
📌 İslam aleminde saat ile yapılan çalışmalar çok eski tarihlere dayanıyordu. 1206 yılında El Cezerî, Diyarbakır'da Artuklu sultanlarının hizmetinde olduğu dönemde, her şekil ve ebatta saatler yapıyordu.
📌 El-Cezeri'nin tasarladığı bir saatte, kale siperinin yukarısındaki diskler saat başı renk değiştiriyor, kale siperinin üzerindeki figür saat başı bir mazgal ilerliyor, ortada duran kartal öne eğilip gagasında tuttuğu topu kovanın içine bırakıyor, top kovanın içine düşünce bir ezgi duyuluyor, aşağıdaki çalgıcılar çalgılarını çalmaya başlıyordu. Yaptığı çalışmalarların en önemlisi ise "filli su saatiydi."
📌 14. yüzyıla gelindiğinde ise maşa ve çark ile çalışan ilk mekanik saatler icat edildi. 16. yüzyılda ise Avrupa'da kurmalı mekanik saatler kullanılmaya başlandı.
📌 Osmanlı'da ilk mekanik saati yapan İstanbul Rasathanesi'nin kurucusu ve Sultan III. Murad'ın müneccimbaşısı astronom Takiyyuddin'di.
📌 Osmanlı'da namaz vakitleri, Ramazan imsakiyeleri, saat ve takvim hesaplamaları muvakkithânelerde yapılırdı. Cami ve külliyelerin bahçelerinde, bir iki oda hâlinde bulunurdu.
📌 Muvakkithâne içerisinde rubu' tahtası, kadran, usturlap, sekstant, kum saati, güneş saati, mekanik saatler gibi astronomi aletleriyle zaman ve takvimler ilgili aletler bulunurdu.
📌 Muvakkithanelerin yola bakan cepheleri üzerinde gelip geçen insanların saatleri kolayca görebilmeleri için geniş pencereler, iç kısımlarında ise saat için kalın ve üstü mermer bir kaide bulunurdu.
İskelet saat yapımı, Sultan III. Selim saltanat yıllarında başladı ve II. Mahmud zamanında yaygınlaştı.
📌 Bütün makine parçaları göz önünde olduğu için iskelet olarak adlandırılan saatler, Osmanlı'da özellikle Mevlevi saat ustaları tarafından üretiliyordu. Bunlar arasında en ünlüsü Ahmed Eflaki'ydi.
📌 Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan Eflaki Dede'nin Osmanlı teknoloji tarihinde önemli bir yeri bulunur.
📌 Miladi 1808 yılında Tekirdağ'da doğan Eflaki Dede, Halvetiyye dergâhının şeyhlerinden Seyyid Hamid Kırımi Efendinin oğluydu.
📌1825 yılında İstanbul'a gelerek Yenikapı Mevlevihanesi'nde çileye soyundu. Çilesini tamamlayıp derviş olduktan sonra 1828 yılında astronomi eğitimine başladı. Buradaki eğitiminden sonra saate ilgi duyarak kendisini yetiştirdi.
📌 Sultan Abdülmecid döneminde Divanyolu'ndaki Sultan II. Mahmut Türbesi'nin muvakkithanesinde görev yaptı.
Londra Uluslararası Sergisi'ne Eflaki Dede'nin eseri gönderildi.
📌 İlk uluslararası sergi 1851 yılında İngiltere'nin girişimiyle Londra'da açıldı. Bu sergide yer alan ülkelerden biri de Osmanlı'ydı. Burada sergilenecek eşyaların saptanması için memurlar görevlendirildi.
📌 Toplanan eşyalar devlet ricali, elçiler ve tüccarların görülebilmesi için kısa bir süre İstanbul'da da sergilendi.