Rihle: İlim için yapılan seyahatler
İlk emri "Oku!" olan İslam'da ilme ehemmiyet verilirdi. Bundan dolayı Müslümanlar, bilgiye ulaşmak için seyahate çıkardı. Bu yolculukların en önemlisi Peygamber Efendimizin (sav) hadislerine ulaşma arzusuyla yapılanıydı. Alimler, tek bir hadise ulaşmak için kilometrelerce yolu yürürlerdi. Gelin, rihle olarak adlandırılan ilim yolculuğunun detaylarına daha yakından bakalım.
"İlim elde etmek amacıyla evinden çıkan kimse evine dönünceye kadar geçirdiği bütün zamanını Allah yolunda harcamış sayılır." (İbn Mâce, "Cihâd", 13; Tirmizî, "ʿİlim", 2)
📌İlk emri "oku" olan ve çeşitli ayetlerle ilmin yüceltildiği İslam'ın, ilme önem verildiği aşikârdır. Bundan dolayı Müslümanlar arasında bilgiye ulaşmak oldukça önemliydi.
➡ Peygamber Efendimiz, hadis-i şeriflerinde ilim öğrenmek için seyahate çıkmayı tavsiye ederdi. Öyle ki "İlim elde etmek için yola çıkanlara Allah cennetin yollarından birini bulmayı kolaylaştırır." (Müsned, II, 252, 325, 407; Buhârî, "ʿİlim", 10; Ebû Dâvûd, "ʿİlim", 1) buyurmuştur.
➡ Bu seyahatlerden en önemlisi Peygamber Efendimizin hadislerine ulaşma arzusuyla yapılanıydı.
📌Birçok âlim, ilim arzusuyla doğduğu yerden binlerce kilometre uzağa gidip farklı coğrafyaları bir uçtan bir uca dolaşır, gittikleri merkezlerde önemli insanlardan eğitim alırdı.
➡ Eğitim aldıktan sonra başka bölgelere giderek ömürlerini ilim seyahatiyle geçiren âlimler vardı.
➡ İlim seyahatlerinde tanınmış hocalardan eğitim görerek onlardan icazet almak oldukça önemliydi.
📌Türkistan'ın Fârâb şehrinin yakınlarındaki Vesiç'te doğan Farabi, ilim öğrenmek için önce Buhara, Semerkant, Merv ve Belh gibi önemli kültür merkezlerini ziyaret ettikten sonra Bağdat'a vardı. Burada dönemin en büyük dil âlimlerinden İbnü's-Serrâc'dan Arapçanın inceliklerini öğrenmek için eğitim aldı. Bağdat'ta ise İbn Haylân'dan Kitâbü'l-Burhân'ı (II. Analitikler) okudu. Onun bu ilim seyahati, hayatı boyunca devam etti.
➡ Mağrib'deki (Cezayir) Tilimsân'da doğan Ahmed bin Muhammed el-Makkarî de Fas, Merakeş, Tunus, İskenderiye, Kahire, Hicaz, Kudüs, Şam ve Gazze gibi merkezlere ilim seyahatleri yaptı. O, bu yolcuğu sayesinde 280'den fazla âlimi Nefhu't-tîb adlı eserinde tanıttı.
➡ Gazzali'nin en önemli eseri İhyâʾü ʿulûmi'd-dîn on yıllık yolculuğunun, İbnü'l-Arabi'nin el-Fütûhâtü'l-Mekkiyye'si ise Mekke seyahatinin ürünüydü.
*Farabi kimdir?
Bilinen lakabıyla "İkinci Aristo" ya da Farabi, İslam felsefesini metot, terminoloji ve problemler açısından temellendiren ünlü bir filozoftur. O, maddi servete değer vermeyen, şöhret ve gösterişten nefret eden, ruh ve ahlak temizliğini her şeyin üstünde tutan bir zahid idi.
Gazzali kimdir?
Kelam ve ahlak alimi Gazali, yaşadığı dönemde girdiği ilmi tartışmalarda, nazik ve nezih bir üslup kullandı; yüksek ilmi, hitabeti, izah etme kabiliyeti ve zekasıyla dikkat çekti. İslam dünyasında unvanı Hüccetü'l-İslam'dı.
📌İlim için yapılan seyahatlerin en önemlisi, Peygamber Efendimizin (sav) hadis-i şeriflerini en doğru şekilde öğrenmek için yapılanıdır. Bu yolculuk rihle olarak da adlandırılır.
➡ Rihle "yola koyulmak; bir şeyin sırtına binmek" anlamına gelir. Bu yolculuğa çıkan kimseye rahil, bu maksatla çok yolculuk yapanlara rahhâle, cevvâle, tavvâfü'l-ekalîm denir.
Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan kitaplara ulaşmak için tıklayın
📌Hadis, Peygamber Efendimizin (sav) Kur'an-ı Kerim dışındaki söz ve davranışlarıdır. Fakat bunlar yazıya geçirilmemiştir. Hem dönemin şartları bu duruma müsait değildi hem de Allah Resulü hoş karşılamamıştı. Ebû Saîd el-Hudrî vasıtasıyla nakledildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir: "Benden bir şey yazmayın. Her kim benden Kur'an'dan başka bir şey yazmışsa onu hemen yok etsin. Benden hadis rivayet edin; bunun bir sakıncası yok. Ama her kim benim üzerimden kasten yalan söylerse cehennemdeki yerini hazırlasın." (Müslim, Zühd, 72; İbn Hanbel, III, 56; Dârimî, Mukaddime)
➡ Fakat hadis yazma konusunda net bir yasak yoktu. Çünkü Peygamber Efendimiz (sav) bazı sahabelere bu konuda özel izin verdi.
*Ebû Saîd el-Hudrî kimdir?
Ebbu Said el Hudri, en çok hadis rivayet eden yedi sahabiden biriydi. İslam tarihine genç sahabilerin en fakihi olarak geçen Ebu Said, "imam" ve "Medine müftüsü" lakaplarıyla anıldı; pek çok içtihadı ve fetvası kaynaklarda yer aldı.
