Anadolu'nun geleneksel giysileri
İnsanoğlu var olduğundan bu yana her ortamda, içinde bulunduğu durum ve sosyal statüsünün gerektirdiği şekilde kişilik özelliklerine uygun olarak giyindi. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de bir gereklilik arz eden giyinme, moda denilen sosyolojik, kültürel ve ekonomik etkenleri de beraberinde getirdi. Toplumun ve bireylerin inançları, görgü kuralları, eğitim seviyeleri, yasalar, iklim, yaş grupları, folklorik değerler ve ülkelerin içinde bulundukları yönetim şekli ise bu etkiyi biçimlendirdi.
Anadolu halk giysileri de yüzyıllar boyu Anadolu Yarımadası'nda yaşayan halkın, kendi özgün kültürünün ürünü olarak ortaya çıkar. Bu kültür genelde geliri sınırlı ya da yeterli sayılabilecek geniş halk yığınlarının, evde, işte, törenlerde, bayramlarda, düğünlerde giyilen çoğunlukla çok renkli giysilerini kapsar. Bu giysilerde köylü, kasabalı, şehirli ayrımı olmaz; ancak giysilerden yola çıkarak o kişinin sosyal statüsünü anlamak mümkündür. Hiçbir şeye kulak asılmadığı gözlenen bu giysilerde, herkesin kendi zevkine uygun ve günlük hayatta rahatlığı gözeten bir güzelleşme çabasını hâkim olduğu görülür.
Yörük giysilerine örnek, Beyşehir yaylalarında çadırların önünde Yörük kadınları
Anadolu halk giysilerinde göze çarpan en temel özellikler; "basit, farklı, özel ve aidiyet, yöresel, ev ve işte çalışırken rahatlıkla giyilir. Fonksiyonel, bazen güncel bazen törensel ve ucuz. Evde ve elde dikilebilir, mahalli tekstil kumaş kültürüne bağımlı. Çok renkli ve çok gösterişli, elişi ağırlıklı, moda ve marka endişesi taşımaz. Gelenek ve görenekten aşırı etkilenir."
Literatür ve inceleme sayısının az ve yetersiz olduğu Anadolu halk giysileri, genelde kadınlara özeldir. Erkeklerin hala kısmen özgün giyindikleri tek bölge ise Güneydoğu Anadolu. Erkek giysileri kadınlara göre daha çabuk modernleşmiş izlenimi verirken, kadınların aile kültürlerine sadık kaldıkları görülür.
Manisa'da pazar yerinde günlük giysileri içinde Naldökenli bir kadın
Anadolu giysi kültürü, erkeklerden çok kadınlar üzerinde izlense de Halk oyunları yani folklor bunun dışında kalıyor. Folklor giysilerinde, erkeklerin geçmişten günümüze neler giydiklerini görmek mümkün. Folklor çalışma ve derlemelerinde özellikle erkeklerde zaman zaman stilize edilmiş özgünlük hakim. Bunların temel kaynakları da köy düğünleri ve halk oyunları. Günlük yaşamda ise erkekler özgün giysiler yerine batı tipi giysileri tercih eder.
Konya (Kulu) köylerinden günlük giysi örneği
Başlıklar
Başlık giysinin en görkemli parçası ve gerçek bir statü sembolü. Anadolu'da kadın ve gelin başlıklarının yüzlerce değişik türü var. Anadolu geleneklerinde doğumdan ölüme kadar giyilen başlıklar, yaşa ve sosyal duruma göre değişiyor. Genç kızı, sözlü, nişanlı, yeni gelin, gelin, öksüz hatta kentliyi, zengini, yoksulu bu başlıklardan anlamak mümkün. Gelin başlığının üzerinde çoğunlukla genç kızın yüzünü gizlemek için bir de başörtüsü kullanılıyor. Başörtüsünde ise "tülbent" ve "mermerşahi" çok yaygın.
Kazdağ Türkmenleri'nde gelin ve damat giysileri
Yazma adı verilen başörtülerinin çevresi mutlaka oyalı. Bunlar bazen başa bir bez kemerle oturtuluyor. Altın takı ve süslemeler de başlıktan itibaren başlıyor. Başlıklarda altın yaygın ancak gümüş ve beyaz madeni para şeklinde takılara ve zincirlere de çok rastlanıyor.
Bele mutlaka bir bez kuşak bağlanır. Çoraplar renkli ve genelde evde eğrilmiş iğliklerden, evin kadını tarafından örülüyor. Her türlü giysinin üzerine genellikle düğmeli veya çıtçıtlı bir cepken giyiliyor. Entariler uzun, bazen üzerlerinde el ve tığ işi var.
