Arama
Çevgan oyunu nedir? Asırlık ata sporu çevgan hakkında bilinmesi gerekenler
Asırlık ata sporumuz çevgan, sultanların, emirler ve askerlerin her an savaşa hazırlıklı olabilmek için oynadıkları oyunlardan biriydi. Özellikle Selçuklu döneminde oldukça rağbet edilen çevgan, at üzerinde ucu kıvrık değneklerle ortada bulunan topa vurularak oynanırdı. Halkın oldukça rağbet ettiği bu spor edebiyatta da yansıdı. Şairler tarafından seçkinliği, kahramanlığı ve yiğitliği simgeleyen bir oyun olduğundan bahsedildi. Çevgan, Babürler vasıtasıyla Hindistan'a yayıldı ve İngilizlerin burayı işgal etmesinden sonra polo ismiyle tanındı. İşte Türklerin dünyaya armağan ettiği çevgan oyunu hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Farsça sopa, değnek anlamına gelen çûbikân kelimesi zamanla Arapçaya savlecân, Türkçeye ise çöğen olarak geçti. Orta Asya'daki saraylarda oynan oyun, Dîvânü lugāti't-Türk'te ve Kutadgu Bilig'de Farsçada "çöğen" adıyla geçti. Fasçada ise "gûy ü çevgân" veya "çevgân-gûy" (top-çomak) olarak adlandırıldı.Çevgan, Karahanlı ve Selçuklularda yaygın olarak oynanırdı. Kutadgu Bilig'de elçilerin vasıfları sayılırken çevganda mahir olmaları gerektiğinden söz edilirdi. Azerbaycan, İran, Irak ve Orta Asya'da yaygın olarak oynanan çevgan, atlı takım oyunuydu.
Orta Asya'da yaygın olarak oynanan çevgan, askerî nitelikte bir spordu. Çevgan, at üzerinde sopalarla veya ucu kıvrık değneklerle ortada bulunan topa vurularak oynanan ve belli bir hedeften topu geçirmeyi gerektiren bir oyundu. Türklerin eski çağlardan beri oynayageldikleri bu oyun o kadar yaygındı ki edebi eserlerde kendine yer edindi. Mevlâna Celaleddin Rûmî'nin Mesnevî'sinde, Nizâmî'nin Hüsrev ile Şirin'inde ve Dede Korkut hikâyelerinde sıkça bahsedilir. Firdevsî, Ömer Hayyam, Hâfız, Hüsrev Dehlevi , Nesimî ve Nevâi gibi şâirler, çevgânın seçkinliği, kahramanlığı ve yiğitliği simgeleyen bir oyun olduğundan şiirlerinde bahsettiler.
Çevgan oyununun İran, Bizans, Çin, Emevî, Abbâsî, Karahanlı, Gazneli, Selçuklu, Harezmşâh, Memlûklu, Hindistan, Akkoyunlu, Karakoyunlu, İran ve Osmanlı gibi devletlerin bulunduğu coğrafyalarda oynanırdı. Çevgan oyununda kullanılan topa "gûy", topu çelmeye yarayan sopaya veya ucu kıvrık değneğe de "çevgân" denir ki oyunun ismi de buradan gelirdi. Aynı zamanda bugün polo adıyla oynanan oyun da çevgândır.
Uygurlar ile Çin'e kadar ulaşan çevgan, burada saray ve çevresinde yüksek tabakadaki kişilerin oynadığı spor olarak icra edildi. Bu oyun, Araplarda ise ilk kez İslam öncesi Lahmîler devletinde görüldü. Emevîler devrinde Birinci Yezid'in saray eğlenceleri arasına giren oyun, Abbasiler'de Harun Reşid'in sevgisine de mazhar oldu. Memluk devrinde çevgan oyununa büyük bir ilgi vardı. Sultan Baybars sıkı bir çevgan hayranıydı ve bulduğu her fırsatta oyunu icra ederdi. Öyle ki Kahire'ye oyun için büyük bir alan yaptırdı.
Çevgan, dörder kişilik iki takımdan oluşan ve dört köşeli sahada oynanan bir oyundur. Sahanın büyüklüğüne göre oyuncu sayısı artırılabilir. Oyuncular, at üzerinde iki takım halinde ellerindeki çevgan ile sürdükleri guyu, karşı tarafın iki direk arasındaki kalesinden geçirmeye çalışırlardı. Takımların galip gelebilmeleri için yedi kez topu kaleden geçirmeleri gerekliydi.
Avrupa'da hikayesi Osmanlı'ya uzanan ay yıldızlı spor kulübü