Cami ve türbeleriyle Doğu Türkistan
Kadim Türk diyarlarından biri Doğu Türkistan, tarihin en unutulmaz simalarından olan Uygurların ata yurdudur. Bilgelikleri ve güçleri sayesinde Uygurlar, Orta Asya topraklarında kök salmışlar, gelecek nesillere aktarmak üzere "mimarilerine has" eserler inşa etmeyi de ihmal etmemişlerdir. İşte, birbirinden kıymetli cami ve türbeleriyle Doğu Türkistan...
📍 GANSU, LANZHOU CAMİİ
🔸 Uygur Türklerinin Doğu Türkistan topraklarına varlıklarının bir imzası olarak inşa ettirdikleri bir yapı olan Lanzhou Camii, bu coğrafyanın en güzel mabetlerindendir.
🔸 Doğu Türkistan'ın Kansu/Gansu eylatinde bulunan Lanzhou Camii, kubbesindeki farklı mimaride kubbesiyle ve çift minaresiyle bölgenin adeta simgelerinden biri haline gelir.
↪ Çin hükümeti, Doğu Türkistan topraklarını işgal ettiğinden beri dini yapıları bir bir yıkmaktadır. Bundan ötürü kurak ve çorak iklim şartlarında konumlanan yapının günümüzde nasıl bir halde olduğu billinmemektedir.
(X) Kansu/Gansu Eyaleti neresi?
Kansu, Doğu Türkistan'ın bir eyaletidir. Kuzeyden Moğolistan, güneyden Çinghay ve Siçuan eyaletleri, doğudan Ningxia Özerk Bölgesi, Shaanxi eyaleti ve İç Moğolistan Özerk Bölgesi, batısından Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile çevrilidir.
📍KAŞGAR, AFAK HOCA TÜRBESİ
🔸 Uygur mimarisinin en görkemli yapılarından biri, Uygur Özerk Bölgesi'nde Kaşgar eyaletinde bulunmaktadır. Bu eser, Afak Hoca türbesidir. Mavi ve yeşil çinilerle bezenen bu muhteşem binaya yakın zamanda onarım yapılmadığından ilk zamanki halini korumaya devam etmektedir.
🔸 Manevi değeri oldukça yüksek olan türbe, 1940 yılında inşa edilir. Burada Müslüman aleminin meşhur mütefekkiri Afak Hoca ve 72 kişilik aile efradı meftundur.
(X) Afak Hoca kimdir?
Afak Hoca Kaşgar'ın siyasi ve dini önderlerinden biridir. Afak kelimesi "ufuk" manasına gelirken ilerleyen zamanda müridleri tarafından "Appak" olarak anılmaya başlanır.
(X) Appak ne demek?
Appak Eski Türkçe bir kelime olup"bembeyaz, tertemiz" manalarını karşılar.
📍 IYDGAH CAMİİ
🔸 Iydgah Camii'ndeki "Iydgah" kelimesi "bayram yeri" anlamına gelir. Doğu Türkistan, Uygur Özerk Bölgesi'nde bulunan cami, 1442 yılında Saqsız Mirza tarafından yapılır. Yıllar içinde birçok değişikliğe uğrayan mabedin aynı zamanda geniş bir avlusu bulunur.
🔸 Uygur Türklerinin sembollerinden biri olan bu camide aynı anda 10 bin kişi namaz kılabilir. Muazzam mozaikler ile bezenmiş cami, tarihi İpek Yolu'nun üzerindeki Kaşgar eyaletinde yer alır.
(X) Kaşgar Eyaleti nerede?
"Kaşgar" sözcüğü "yeşim taşı" manasına gelir. Burası o kadar kutsal ve değerli bir yerdir ki zamanında böyle bir isim verilir. İpek Yolu üzerinde köprü görevi gören bu kent, birçok Türk Cumhuriyetlerine sınırı bulunur.
📍SATUK BUĞRA HAN CAMİİ VE TÜRBESİ
🔸 İlk Müslüman Türk hükümranlığı olan Karahanlı Devleti'nin yöneticisi Satuk Buğra Han'ın türbesi, Kaşgar eyaletine yakın Altın Arduç Köyü'nde yer almaktadır.
🔸 Bozkırın ortasındaki cami ve türbe ziyaretçilerine, firuze renkli çinileriyle adeta görsel şölen sunmaktadır. Abdülkerim Satuk Buğra Han'ın türbesi, caminin solunda üzüm bağları ve ağaçlı bir alanda bulunmaktadır.
🔸 Karahanlı Hanı Satuk Buğra'ya ait türbe, 10. yüzyılda inşa edilir. Fakat bölgede yaşanan depremler sonucu 1995 yılında Mimar Abuduryim Ashan'ın öncülüğünde onarımdan geçer.
📍 TURFAN, EMİN MİNARE
🔸 Emin Minaresi, Uygur Özerk Bölgesi'nde Turfan eylatinde yer almaktadır. Süleyman Minaresi olarak da anılan bu yapı, zamanında bir camiye aittir fakat caminin yıkılmasıyla beraber geriye sadece bu muazzam yüksekliğe sahip minare kalır.
🔸 Yapımına 1777 yılında Emin Hoca tarafından başlanır ancak çıkan iç karışıklar sonucu Emin Hoca şehit edilir. Böylece yapının inşası uzamış olur. Sonuç olarak bu mimarı şaheser, oğlu Süleyman tarafından tamamlanır.
🔸 Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan Emin Minaresi, Çin'in en yüksek minaresi olarak kabul edilmektedir. Bu yapının ayağı 10 metre olup tamamı 44 metre yüksekliğe sahiptir. Caminin içi yerel sanatkarlar tarafından tamamen yerel bir malzeme ağaçtan yapılır.
↪ Yapının dışı, İslami tarzda ve Afgan usulü zarif geometrik desenler ile bezenmiştir.
(X) Turfan Eyaleti neresi?
Turfan, Doğu Türkistan topraklarında yer alan tarihi bir vaha kentidir.
