Edebiyatın dört yazarından eski Ramazan anıları

Türk edebiyatının en verimli kalemlerinden Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın yaşamı kadınlarla dolu bir evde geçti. Anneanne, teyzeler, dadılardan oluşan bu yaşam biçiminde, nakış işlemeye, dantel örmeye, yemek yapmaya ve müziğe derin bir sevgi besledi. Hikâye ve romanın yanında çok çeşitli türlerde eserler veren Gürpınar, 'İlk Orucum' isimli hikâyesinde, çocukluk günlerine geri dönüp ilk orucuyla ilgili anısını öykülendirdi. Sokağı edebiyata taşıyan yazar olarak anılan Hüseyin Rahmi, sokağa eldivensiz çıkmaz, kapı kollarına mendilsiz dokunmaz, peçetesiz, kolonyasız evden çıkmazdı. Bunları mikrop kapma korkusuyla yapardı. Jestler yaparak konuşan, kibar bir İstanbul hanımefendisi gibi ellerini dizlerinin üzerinde kavuşturarak oturan ya da kısa kahkahalarla gülerek bitiştirdiği parmaklarıyla dudaklarını kapatan, kravat, papyon gibi aksesuarlara düşkün, kırmızı renge tutkun Hüseyin Rahmi zaman zaman da kendinden beklenmeyecek kadar sert üslupla yazılmış makaleleriyle kendisini şakacı, nazik biri olarak hatırlayanları şaşırtırdı. 'Gulyabani, Şık, Şıpsevdi, Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, Mürebbiye…' başta olmak üzere yazdığı onlarca eserleriyle edebiyat tarihimizde yerini alan Hüseyin Rahmi, ömrünün son otuz bir yılını geçirdiği Heybeliada'daki köşkünde 8 Mart 1944 tarihinde vefat etti. Mezarı Heybeliada'daki Abbas Paşa Mezarlığındadır. Hüseyin Rahmi 'İlk Orucum' isimli hikâyesinde, çocukluk günlerine geri dönüp ilk orucuyla ilgili anısını öykülendirir. Burada yazar, halk seyirlik oyunlarından diye nitelendirilen Karagöz'e de değinir… İlk orucumu dokuz yaşında tuttum. Bu da ömrümde hiç unutamayacağım günlerden biridir. Oruç ben yaşta çocukların ifasına tahammül edemedikleri büyük sevaptır. Eğer bir gün tutmaya dayanabilirsem hacı ninem büyük babamın anası, bu orucu benden bir mecidiyeye satın alacaktı. Çünkü küçüklerin oruçları büyüklerinkinden daha makbul olduğunu söylüyordu. Ben yirmi kuruşun, bu büyük kazancın tamahıyla tutmaya karar verdim. Fakat büyük validemle teyzem: -' Zayıftır, dayanamaz.' itirazında bulunuyorlar, yalvarıyordum yakarıyordum beni sahura kaldırmıyorlardı. Kaldırsalar da elimden tutup sofra başına getirinceye kadar tekrar uyuyormuşum. Nasılsa bir akşam hacı ninemle mukaveleyi sağlayarak sahur yemeye muvaffak oldum. Sofradan kalktık. Beni kıbleye karşı durdurdular, yarının orucuna niyetlendirdiler. Ben o günü iftar topu patlayıncaya kadar bir şey yememeye Allah'a ve kullarına karşı söz verdim. Bu taahhüdün ifası benim gibi midesi zayıf çelimsiz bir çocuk için ne müşkül, ne müthiş olduğunu bilmiyordum. Bu sevaplı niyetten sonra büyük bir sevinçle döşeğe yattım. Sabah oldu. Büyükler oruçlarının yarısını uykuya tutturmak için hep yatıyorlardı. Ben bermutat erkenden dipdiri kalktım. Oyuncaklarımla oynadım, aşağı yukarı indim çıktım. Bahçede gezindim. O şen, velveleli ramazan gecesinin bu sessiz sabahı ne kadar kasvetli, sıkıntılı oluyor. Yavaş yavaş sahurun tokluğu geçerek içim ezilmeye başladı. Öğleye doğru sabrım tükendi. Gitgide açlığım tahammül- fersâ bir raddeyi buldu. Aç kedi gibi önünde dolaştığım dolaptan ne güzel kokular geliyordu. Her sabah orada karnımı doyururdum. Dolabı açtım kapısı gıcırdadı. İftardan kalma reçeller sucuklar, sahur artığı köfteler, el sürülmemiş kâselerde hoşaflar vardı. Hepsinin kokusu misk gibi burnuma doldu. Baygınlığım arttı. Allah'a verdiğim sözü düşündüm. Nal gibi mecidiyeyi gözlerimin önüne getirdim. Hayır... Hayır, midemin ıstırabı her şeye galip geliyordu. Üç dört köfte ile bir pide parçası aşırarak gidip bahçenin kuytu bir köşesinde yemeye karar verdim. Büyük, pek büyük bir günah işlediğimi biliyordum. Halecanlar içinde elimi sahana uzattım. Arkamdan menhus bir ses çıktı: -Hu, küçük bey, ne yapıyorsun orada ayol? Bugün sen oruçlu değil misin? Döndüm baktım. Ah sesi kısılasıca fellâh... Nezahat arkamda simsiyah, upuzun duruyor. Arap'la zıtlaşacak dakika değildi. En tatlı sadâ-yı istirhamımla: -Dadıcığım ayaklarını öpeyim, kimseye söyleme... -A, olur mu hiç? Günah değil mi? -Akşam hacı ninemden bir mecidiye alacağım. -Yarısını bana verirsen söylemem. Mecidiyeyi bütün bütün kaybetmedense yarısını kazanmak her hâlde kârlıydı. Parayı bölüşeceğimi Arap'a vadettim. O akşam orucumun şerefine iftarda çerkez tavuğu, kaymaklı güllaç vardı. Hacı ninem hususî dolabından bir kutu devâ-yı misk çıkarmış, bitişik Mustafa Paşanın hanım efendi orucumun sevabına iştirak için beni taltifen kocaman bir maden tabakla ince has baklava göndermişti. İftar zamanı yaklaştı. Sofraya dizildik. Ben hacı ninemin yanında idim. Bu doksanlık kadının gözleri iyi seçmezdi. Bütün şefkatiyle yüzüme baktı, baktı: -Bu oğlanın benzi limon gibi sararmış. Yavrucak hiç de şikâyet etmedi. Gözlerim karşımda ayakta duran Nezahat'a kaydı. Arap iri dudaklarını yutacak gibi ağzının içine alarak boynunu yana yatırdı. Kahkahalarını birer birer içine sindiriyordu. Top gürledi. Hacı ninem zemzem fincanını evvelâ benim dudaklarıma uzattı. Sonra kendi ağzına götürdü. Üç gün sonra hacı nineme on kuruşa bir oruç daha sattım. Giderek mübarek savmım ucuzluyordu. Birincisi gibi ikincisinin bedelini de Nezahat ile paylaştık. Çünkü artık sahtekârlık sırdaşlığı ikimizi birbirimize bağlamıştı. Masumane bu küçük vak'anın içinde emniyeti suistimal ile bir raşi bir de mürteşi vardı. Bozuk oruç satmak ne tatlı bir günah işlemekti. Ah, bu hayatın ifsadı insanı ne küçük yaşta kavrıyor. Hüseyin Rahmi Gürpınar Üçüncü akşam kayınpedere gitmeli! Mabeyne, Saraya, Kilercibaşı hangi akşam gitmeli? Ahmet Rasim eski Ramazanları ve Ramazana hazırlığı anlatıyor. Ramazan gelmeden pek çok şey değişir, üç ayları tutanlar ibadete çekilir, her gün dua ederler, bu mübarek günlerin gelişini neşe ile beklerler, bunların dışında kalanlar ise ramazana karşı üç-dört gün, hatta bir hafta evvelinden saygılı ve hasretli bir vaziyet alırlardı. Ramazan evveli zevât fesi, üstü başı düzenler, fesi atıp yerine hangi tarikata mensup ise ona mahsus taç, fahr, kavuk, külah giyenler, arakiye, amame, sarık, ağabani, çevre, mendil, şal, düz renkli kumaş örtü, kelleyi tıraş ettirenler, sakal salıverenler, türlü türlü renkte, biçimde, kıymette, cübbe, kürk, hırka, aba, entari, şalvar, mest, lapçın, serhatlık, galoş-kundura tedarik edenler , Misvak tazeleyenler, hilal, laşık alanlar. Dileklerarası'ndaki gözlükçü Mehmet efendiye düz, kısa, imameti, yasemin, kiraz, gül, çubuk ağızlık ısmarlayanlar, on bir aydan beridir eskimiş olan kuka, mercan, necef, anber teşbihlerini tamir ettirenler, ağır ağır hafif misk, kalemsek yağı sürünenler, sürme çekenler, Mushaf, Evrad, Kuranı-ı Kerim'den seçilmiş bölümler alanlar, hatim indirmeye hazırlananlar. Saatçilere başvuranlar, toplanıp akşamüzeri oturulacak berber, tütücü, tuhafiyeci, dükkanları ile meşhur Beyazıt sergisindeki bölmeleri, geceleri çıkılacak yerleri konuşanlar, öğleden, ikindiden sonra gidilecek camileri, dinlenecek hafızları, vaizleri kararlaştıranlar, kimlere iftara gidilmesi lazım geldiğini, kimlere iftara davet etmek münasip olacağını düşünenler. Kalem'de nöbet cetveli yapanlar, hatta Süleymaniye camiine ilk ''Merhaba'' kurulacak hayır ''Safa Getirdin'' kurulacak diye bahse girişenler, Müneccimbaşı takvimi alarak günü, gecesi gelmeden sahur ve imsak zamanlarına bakıp; -Bu sene sahur erken, imsak yedi buçukta, diye ikide birde söylenenler, muvakkithame tavsiye eyleyenler, çeyrekte yirmi dakika veyahut Hatm-i şerif ile teravih kıldıran camileri sayıp dökenler, simitçi, çörekçi dükkan ve fırınlarını sayanlar, ilk cumasında Eyüp'e gitmek için söz verenler, yaz ise Silahtar Ağa gibi mesirelerde hem iftar etmek, hem de teravih kılmak hatıratını öne sürenler, bunlara mukabil nerede iftar edebileceklerini soruşturanlar: - Bizim mümeyyiz ramazanda hiç gelmez, yine her akşam evrakı evine götürmeli! Sabah uğrayıp almalı! -Üçüncü akşam kayınpedere gitmeli! -Mabeyne, Saraya, Kilercibaşıya hangi akşam gitmeli? -Sultanahmed'de de teravih bir başka oluyor. -Bu ramazanda da kilo alacağım. Ve benzeri hasbihallerde bulunanlar az değil idiler! Türk edebiyatının ünlü şairlerinden Yahya Kemal (Beyatlı), İstanbul'un işgal altında bulunduğu günlerde Topkapı Sarayı'nı ziyaret etmiş, oradaki intibalarını ve hissiyatını 14 Şubat 1921 tarihli İleri gazetesinde yayımlanan ''Hilafete Yakın Bir gün'' başlıklı yazısıyla dile getirmiştir. Şair, Saray katiplerinden Lütfi Bey'le birlikte dolaşırken, Yavuz Sultan Selim'in odasını şöyle tarif ediyor: 'Cihangir Selimi Evvel'in (Yavuz Sultan Selim) odası o kadar küçük ve sade ki, uzun seferlerinden birinde konduğu fakirane bir han odasını andırıyor. Zannediyorsunuz ki, eyerlenmiş atı yanı başındaki kapıda beklemektedir. Büyük Padişah, kısa bir istirahatten sonra çıkıp gidecek. Revan Köşkü'nde gezerken, kulağıma derinden bir Kur'an sesi geldi. Birdenbire İslam mimarisini tam manasıyla gördüm. Çünkü İslam mimarisinin içine, bir ruh gibi muhakkak rahle başında bir Kur'an sesi lazım. O olmadığı zaman, bu mimari kuru bir şekilde görünüyor. Bu fikrimi, rehberim Lütfi Bey'e söyledim ve bu Kur'an sesinin nereden geldiğini sordum. ''Hırka-i Saadet Dairesinde'' dedi. Yavaş yavaş sesin geldiği pencereye yaklaştım. Baktım: yeşil, yemyeşil ruhani yeşil bir daire, pencereye arkasını çevirmiş bir hafız, öteki aleme dalmış bir ruhun istirahatiyle okuyor, diğer bir hafız da gözlerini yummuş, birr köşede tesbihini çekerek bekliyor. Rehberim Lütfi Bey'e sordum: ''Hırka-i Saadet'te ne zaman bu hatim indirilr?'' Lütfi Bey, gülümseyerek kulağıma dedi ki: ''Her gün! Her saat! Dört yüz seneden beri geceli gündüzlü bilafasıla…'' Hayretten gözlerimi kapanmış dinliyordum. Lütfü Bey biraz malumat verdi: ''Yavuz Sultan Selim, hilafetin alameti olan Hırka-i Şerif, Sened-i Şerif ve diğer Emanet-i Mübareke'yi Mısır'dan İstanbul'a hatimle indirterek getirmiş; İstanbul'a vardığı gece, Saray'da yüksek bir mevkiye yerleştirmiş; mimarbaşı ve ustalar asıl tevdi olunacak makamı harıl harıl inşa ederlerken, sefer yorgunluğuna bakmaksızın sabaha kadar ayakta beklemiş. O gece, geceli gündüzlü Kur'an okunması için bir vazife tertip ederek, kırkıncısı bizzat kendi olmak üzere kırk hafız tayin eylemiş, işte o günden bu ana kadar, bu dairede bir saniye tevakkuf etmeksizin (durmaksızın) Kur'an okunuyor. Bu hafızlar el'an kırk kişidir. Daima, ikişerli nöbetle vazifelerini ifa ederler. Bugün de, bu iki hafızın nöbeti''' dedi. Bu gece, bu saat, ben burada bu satırları yazarken, Hırka-i Saadet Dairesi'nde Kur'an okunuyor! Tam dört yüz seneden beri de böyle fasılasız okunmuş. O günden beri, bu düşünce, bir saat rakkası gibi hafızamda sallanıyor. O günden beri, Hilafet'in Türk kalbinde ne kadar derin bir temeli olduğunu duydum. Hilafet makamı olan İstanbul'da, böyle bir makamın yanında dört asırdır durmamış bir Kur'an sesi olduğunu bilmezdim. Nice Türkler, hatta nice İstanbullular da bilmezler. Bu sarayın içinde dört yüz seneden beri olmuş ihtilaller, hal'ler kıtaller, bu Kur'an sesini bir an susturamamış. Bu hadiseyi idrak ettikten sonra, İstanbul'dan niçin çıkarılamıyoruz, bu şüpheyi halleder gibi oldum. Bir yaz gecesi Çubuklu 'da sadrazam ve serasker ve yaveri ekrem devletlû, fehâmetlû Keçecizâde Fuat Paşa Hazretlerinin yalısındaki iftar… Kadri ve dünyâda bir tâneliği bilindiği zamanlarda Boğaziçi bambaşka bir hâlet yaşardı. Hem yaşatırdı. Koca Nedîm'in dediği gibi 'onda evvel çok nevâlar, güft ü gûlar var idi.' Nazlı bir cânan gibiydi. Üstüne titrerlerdi. Onu incitmekten hazer ederlerdi. Gücenir diye korkarlardı. Sînesine ilişen sâhilsaraylar onun güzelliğini örtmemek, ona sıklet vermemek için âdeta yerlere serilirler, en ufak bir çirkinliğe âlet olmaktan çekinirlerdi... Ne güzeldi Boğaziçi Yâ Rabbim!.. Ne kadar da şirindiler sâhilindeki sâhilhâneler! Emsâli yoktu dünyânın hiçbir yerinde. Ve bundan nâşî idi ki ecnebi, yerli âşığı çoktu. Ona hayran idiler. Tekrar ediyorum, üstüne titrerlerdi. Gecelerin karanlıklarında bile onun nûru; gündüzlerin aydınlıklarında kendi şuâı vardı... Muhterem kârilerim, size bu yazıda bugün hayal olmuş dünkü hakîkatlerden bir tânesini canlandırmaya çalışacağım... Bir yaz gecesi Çubuklu'da sadrâzam ve serasker ve yâveri ekrem devletlû, fehâmetlû Keçecizâde Fuat Paşa Hazretlerinin yalısındaki iftarı... Yaz ramazanında Fuat Paşa'nın Çubuklu'daki yalısında yemek sofraları bahçelerde kurulurdu. İftar bahçede edilirdi. Akşam namazından sonra da yemek bahçede yenirdi. Ağaçlar rengârenk fenerlerle donatılırdı. Hatta büyük ağaçlardan bazıları aralarında mahyalar kurulurdu. Fuat Paşa gayet beşuş; güler yüzlü bir zattı. Güzeldi de... Misafirleri onu seve seve görürler, gösterdiği hüsni muameleden pek haz duyarlar, inşirah ve emniyetle evlerine dönerlerdi. Yalının rıhtımında kayıklar, sandallar bekletilir, kimse nakil vasıtasız kalmazdı. O devirde oralardaki şoseler de muntazamdı; Sultan Abdülaziz'in hemen her gün atla, araba ile gezişi sâyesinde. İki gözü gibi sevdiği oğulları Nâzım ve Kâzım beylerin riyaset ettikleri ayrı sofraları; haremde de hanımefendilerin ayrı ayrı sofraları, misafirleri, ahbapları, dostları vardı. Fuat Paşa'nın bahusus yaz iftarları, kıskançlar müstesna, devrin en sevimli dedikodusunu yaşatırdı. Bahçede kurulan iftar sofraları Avrupa'nın meşhur şatolarında verilen kır âlemlerini ihtar ederdi ecnebilere. Yerlilere de nümûnei imtisal idi. Paşanın oturduğu sofra yirmi dört kişilikti. Beyefendilerin sofraları on ikişer kişilikti. Bir de kâhya efendinin nezaret ettiği sofralar vardı. Bunların hepsi dolardı davetlilerle ve kendi kendine gelenlerle. Haremde de böyleydi. Sefirler, ecnebiler geldiği zaman kadınları haremde iftar ederlerdi. O âlemi, o kalabalığı ve o intizâmı görürlerdi. Esasen Keçecizâde ailesi bahtın bir hüsni tesâdüfüyle uğurlu bir yıldız altında doğmuşlardan oldukları için nur yüzlü, temiz vicdanlı insanlardı. Bundan dolayı mahbup ve muhterem oluyorlardı... Sofraların sakız gibi beyaz keten örtüleri ve peçeteleri; gümüş şamdanlardaki billûr fânusların çeşitli renkleri; antika yemiş ve yemek tabaklarının ve sofra takım taklavatının hayranlıklar verici manzarası ve letâfeti; yemeklerin nefâseti ve letâfeti; bunu binlerce adamdan duydum; hakîkaten insana inşirah verirdi. Dâirenin aşçıbaşıları İstanbul'un en mükemmel aşçılarıydı. Bir ikisi de gâyet meşhur olan Fransız yemeklerini yapardı. Paşa ağır ağır yemek yemeyi ve faydası iddiasiyle ağır ağır yemek yedirmeyi sevdiği için iftarlar fazla sürerdi. Mâmâfih sâhibi hâne, misâfırlerin tiryâkiliklerini dahi hesâbettiği için, çubuklarla sigaraların sofrada iken içilmelerini ricâ eder, herkesin keyfine hürmet gösterirdi. Bunun da manzarası güzeldi. Ağızları kehribarlı uzun yasemin çubuklar ve tepsileri, billûr nargileler ve sırmalarla sarılmış marpuçlar; sonra da bunları getiren uşakların hâli çok hoşa giderdi. Halılar ve namaz seccâdeleri ve hasırlar bahçenin bir tarafını kaplardı. Harem bahçesi kapılarının önleri de birer paravanla örülürdü. Akşam ve teravi namazları buralarda edâ edilirdi. Güzel sesli müezzinlerle imam efendiler en iyilerinden intihab olunurdu. Bahçede okunan ezandan evvel abdest tâzelemek isteyenler için gümüş leğenlerle ibrikler emre âmâde bulunurdu. Fuat Paşa mutaassıp değildi. Fakat dindar ve dîne hürmetkâr bir zattı. Mübâlâtsızlığı ne kendisi için, ne de başkaları için kabul ederdi. Oruç tutmayanlara; namaz kılmayanlara âdeta sinirlenirdi. Selâmlıkta, haremde nizam ve intizam husûsuna bizzat nezâret ederek gençleri terbiye ettirmeye, onlara nezâfet ve tahâret öğretmeye çalışılmasını tembih ederdi. Çubuklu'daki yalının iftarlarında ve namazlarında yüzlerce kişinin bulunduğunu görenlerden, o âlemi yaşıyanlardan kaç kereler duydum. Ecnebilerin iftarda bulundukları gecelerde terâvi namazı kılınırken el pençe divan ve ağaçların altında durarak namazı seyrettiklerini dahi bu mesmuâtımla (duyduklarımla) biliyorum ve elhak doğrudurlar... Kadınları ihmal etmediği ve misâfirlerinden bâzı hanımefendilerle konuştukları için terâviden sonra Fuat Paşa yarım saat kadar erkek misâfirlerden ayrılarak hareme girerdi. Belki biraz da istirahat ederdi. Elbise de değiştirir, sivil esvap giyerdi. Zîra sadrâzam ve yâveri ekrem müşir ve vezir mansıbı ve rütbe ve lakaplarını hâiz olmakla resmî libâsı askerî idi ve yâveri ekremlik kordonunu takardı. Paşa tekrar selâmlık dâiresine geldiği zaman karagöz veya orta oyunu takımları hazırlanmış bulunurdu. Hayâlî Mehmet Efendi devrin en büyük üstâdıydı. (Hârika bir adamdı derler). Kadınlar da kafesler arkasından bu oyunları seyreder oldukları için nükteler ve cinaslar hudûdu aşmaz ve taşmazdı. Kadınlar içeriye girdikten sonra birer oyun daha verilirdi ve bu defa İstanbulluluğun bütün incelikleri kendini gösterir, dinleyenleri mest, mesrur ederdi. Fuat Paşa'nın kendini bir kat daha sevdiren tarafı kendi nükte ve ferâsetinin gılzet ve lâubâliliklerden çok uzakta parlaması ve o nevi parlaklıkları sevmesiydi. Arsız ve yüzsüzlüklere asla iltifat etmezdi. O devirde, sadrâzam konakları bir nevi Bâbıâlî kıyâfetini de takınırlardı. Vükelâ meclisleri konaklarda da toplanır, müzâkereler ederdi, mazbatalar yazar çizerlerdi. Bir ramazanda ve Çubuklu'da haftada iki kere toplandıklarına nazaran dört beş, altı meclis olur ve meclise gelmesi lâzım gelenler, paşası, efendisi, kâtibi ve müstahdemiyle berâber sâhilsarayı doldururdu. Unutmadan arzedeyim: Fuat Paşa'nın evinde, yaz ve kışta, her akşam ezânî saat on ikide sekiz on tâne fukarâ sofrası birçok fukarâyı yedirir, içirirdi... Bu paşa kimdi? Gâyet muhtasarca bunu da arzedeyim. Sultan Mahmud-ı Sânî ricâlinden ve ulemâdan şâir-i şehir Keçecizâde İzzet Molla'nın oğlu idi. Mektebi Tıbbiye-i Şâhâne'den doktor ve operatör olarak şahâdetnâme almıştı. Fransızcayı çok iyi bildiği için bir müddet sonra askerlikten sivil olmuş ve hâriciyeye girerek az zamanda mütercimi evvelliğe ve oradan Londra sefâreti başkâtipliğine İspanya ve Portekiz elçiliğine yükselmişti. Ve daha bir iki memûriyette bulunmuş, otuz altı yaşında hâriciye nâzırı olmuştu. Ve bu nezârete bir iki fâsıla ile iki defa daha memur edilerek rütbe-i sâmiye-i vezâreti ihraz etmişti. 1860'ta da sadrazam ve hâriciye nâzırı; ikinci sadâretinde ise hem sadrâzam ve hem de serasker ve yaver-i ekrem olmuştu. Avrupa seyahatinde Sultan Âbdülaziz'in maiyetinde bulunarak ecnebileri hayran bırakacak derecede dirâyet gösterip kendini çok sevdirmişti. 1814 senesinde İstanbul'da doğmuş ve 1870'te berâyı tebdilhava bulunduğu Fransa'nın Nis şehrinde vefat etmiştir. Türbesi Cağaloğlu'ndadır ve Fuat Paşa türbesi denilmekle meşhurdur. Cenâb-ı Hak garik-i rahmet eylesin. Merhum, devlete ve memlekete hüsn-i hizmet etmiş ekâbirdendi. (Kaynak: Ramazan Gazetesi)

Edebiyatın dört yazarından eski Ramazan anıları

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

"Uluslararası Ankara Caz Festivali" Kerem Görsev Trio konseri ile başladı

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Rahman’ın has kulları

Hulefa-i Raşidin'in nasihatleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

PODCAST I İsrail'i kuran karanlık aile

Sincan değil Doğu Türkistan

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

Tarihi güzellikleriyle kendisine hayran bırakan Osmanlı şehri: Mostar

Çağımızın ilginç hastalığı: Paris Sendromu

Raşit Küçük kimdir? | Raşit Küçük'ün bilinmeyenleri

Rahman’ın has kulları

Arama

Edebiyatın dört yazarından eski Ramazan anıları