Farklı kültürlerdeki geleneksel çalgılar
Ülkelerin kendilerine özgü müzikleri olduğu gibi, o müziği daha iyi yansıtan enstrümanları da vardır. Bu enstrümanlar aynı zamanda o yörelerin sembolü olurken, kültürünün, geleneklerinin de ayrılmaz bir parçası haline gelir. Peki çoğuna aşina olmadığımız farklı kültürlerdeki bu mistik enstrümanlar nelerdir? İşte Doğu'dan Batı'ya farklı kültürlerin taşıyıcısı enstrümanlar...
İskoçların milli çalgısı gayda Trakya, Bulgaristan ve Makedonya'nın da yerel çalgısıdır. Kuzeydoğu Anadolu'da "tulum" adıyla bilinen nefesli çalgı oğlak derisinden yapılıyor.
🎵Gayda, kamıştan yapılmış çift düdük ve tulumdan oluşan, tiz sesli, nefesli bir çalgıdır.
Hangi kültüre aittir?
🎵İskoç gaydası, İrlanda savaş gaydası en bilinen gayda türlerindendir. İskoçya'daki çeşidine gayda denir. Türklerde, Trakya ve Doğu Karadeniz yöresine özgü bir çalgı olmuştur.
🎵Bulgarlar'ın milli çalgısı, yarı ton seslere sahip olması dolayısıyla tulumla daha çok benzerliklere sahiptir. Gayda'nın sesi en çok Trakya, İstranca, Dobruca, Sofya ve Rodop dağlarında duyulmaktadır.
Gayda türleri
🎵Macaristan'da 20. yüzyılın başlarında Meleyen Keçi adlı yapılan bir türü vardır. Bu alette körük kol altına alınır.
Oğlak derisinden yapılma tulumu şişirmek için tulumun içine hava pompalanır. Bir kamışı bulunan kıvrımlı borudan, dem sesinde sürekli pes bir ses çıkar. Tulum, bunun yanı sıra çifte dedende bulunan çift kamışa üfürme yapar. Çifte dedende melodi çalmaya olanak veren parmak delikleri vardır.
Fransa'nın Bretanya bölgesinde koyun postundan yapılan basit bir gaydadır. İlk önce üfleme borusundan üflenerek tulum şişirilir. Ardından dem borusuyla dedeni seslendirmek için bu tulum sıkıştırılır. Bu tür gaydalara Asya, Afrika ve Avrupa'nın her yerinde rastlanır. Eski tulumun sesi İskoç gaydalarından rahatlıkla ayırt edilebilir.
Balalayka, Lavta ailesinden Rusya'ya özgü bir telli çalgı türüdür.
Hangi kültüre aittir?
🎵Balalayka, Rusya'ya özgü bir telli çalgı türüdür. Genellikle Orta Asya'da çalınan üç teli ve yuvarlak bir gövdesi bulunan dombra adındaki bir müzik aletinden esinlenilerek 1700'lü yılların sonuna doğru geliştirilmiştir.
🎵Rus çalgısı balalayka, 18. yüzyılın sonuna doğru yaygınlaşmaya başladığından beri bölge halkına kimi zaman sevinç ve coşkuyla eşlik etmiştir.
🎵Çarlık döneminin sonlarına doğru kısıtlanan bu enstrüman, Sovyetler Birliği döneminde sahip çıkılsa da yine de kısıtlamaya uğradı. Kültür Bakanlığı balalaykanın yeni nesile tekrar tanıtılması için yeni hamleler planlamaktadır. Nitekim kültürde yavaş yavaş yok olmaya başlamaktadır. Bakanlık yetkilileri dünyaya mal olmuş bu enstrümanın sadece müzik okullarına hapsolmasını istemediği için faaliyetlerde bulunuyor.
Balalaykanın özellikleri
🎵Balalayka, aslında halk şarkılarıyla birlikte tek başına çalınır. Ama son yıllarda büyük balalayka orkestraları kurulmuştur.
🎵Balalaykanın gövdesi 3 köşelidir ve 3 teli vardır.
🎵Sapının üzerinde pirinçten yapılmış perdeler bulunur.
🎵Altı değişik boyda balalayka vardır ve Rus halk ezgileri genellikle, bu değişik boyutlarda balalaykalardan oluşan orkestralarla çalınır.
Orta Asya'da yaşayan Türklerin hala büyük önem atfettiği kopuz o coğrafyaya ait masallarda da adı geçen bir çalgıdır.
Hangi kültüre aittir?
🎵Bağlamanın atası kabul edilen müzik aleti bugün Kafkaslardan Balkanlara kadar birçok yerde görülmektedir. Kırgızistan'ın geleneksel müziğinin sembolleşen enstrümanı Komuz, geleneksel Kırgız kültürünü en iyi yansıtan müzik aletlerinden biridir.
🎵 Kırgızistan'ın bu en eski çalgısının sesi halen düğün ve toylarda duyuluyor.
🎵 Kulaktan kulağa yayılan anonim komuz ezgileri aşıklık geleneği ile birlikte sürdürülüyor.
🎵Değişik biçimlerde de çalınabilen komuz, günümüz ozanlarının elinde farklı görüntülere yol açabiliyor.
