İslam Sanatına Adanmış Bir Ömür: Titus Burckhardt
Sanat, insanı içinden yakalayan bir güce sahiptir. 20. yüzyıl gelenekselci ekolün önde gelen sanat tarihi ve kültür antropolojisi uzmanı olan Titus Burckhardt, içindeki sese uyarak İsviçre'de kurulu olan düzenini bozup Fas'a yerleşti. Merakının peşinden giden usta yazar, kendini Doğu ve Batı sanat dünyasının sınırında buldu. İşte, bu dönemeçte bir karar vermesi gerektiğinin farkında olan Burckhardt'ın ilginç yaşamı...
ÇOCUKLUĞU
🔸 Aslen İsviçreli olan Titus Burckhardt, 1908 yılında İtalya'nın Floransa kentinde dünyaya gelir. Babası heykeltraşlık ile ilgilenir, amcası ise başarılı bir sanat tarihçisidir. Bu sebeple ailesi tarafından küçük yaşlardan itibaren sanatla iç içe yetiştirilir.
🔸 Başlangıçta anne ve babasının yönlendirmesiyle resim ile iştigal eder. Kara kalem çizimlerinde oldukça başarılıdır. Aristokrat bir çevrede yaşıyor olması sebebiyle Avrupa sanat camiasıyla sağlam ilişkiler kurar.
İştigal etmek ne demek?
Arapça kökenli iştigal sözcüğü, meşgul olmak manasına gelmektedir.
SANATÇI BİR KİŞİLİK
🔸 Sanata olan merakı adeta ona ailesinden kalan miras gibidir. Sanat duyarlılığı gelişmiş bir çevrede doğması ona daha sonra geniş bir perspektif kazandıracaktır. Çocukluğu ve ilk gençlik yıllarının geçtiği ortamda, Batı sanatını yakından tanır.
🔸 İslam ile tanışmasının ardından Doğu ve Batı'yı mukayeseli olarak değerlendirme imkanı bulur. İki köklü medeniyeti içerden gözlemleyerek başarılı tespitlerde bulunan nadir kimselerdendir.
KORUNMUŞ BİR ŞEHİR: FAS
🔸 Henüz öğrenciyken tanıştığı mühtedi İsa Nureddin ile kurduğu yakınlık İslam sanat ve maneviyatına olan merakını iyice artırır. Bir geleneği veya kültürü tanımanın en etkili yolunun onu yaşayan ve yaşatan insanlarla bir arada olmak olduğuna inanan Burckhardt, bir süre Fas'ta yaşamaya karar verir.
🔸 Mağrib ülkelerinden biri olan Fas, teknolojik üstünlüğün hissedilmediği yüksek oranda kültürü korunmuş bir şehirdir. Gerek insanların yaşam biçimi ve davranış kodlarıyla gerekse de yüzyıllardır ayakta duran mimarisiyle Fas, Burckhardt'ın İslam ile kurmak istediği yakın temas için biçilmiş kaftandır.
Mühtedi ne demek?
Arapça kökenli olan mühedi kelimesi, sonradan Müslüman olmuş kimselere verilen isimdir.
Mağrib ne demek?
Arapça kökenli olan bu kelime Kuzey Batı Afrika ülkeleri için kullanılan bir terimdir.
HAYATININ DÖNÜM NOKTASI
🔸 Aldığı radikal karar ile Fas'a yerleşen Burckhardt, yaklaşık beş yıl burada kalır. Bu sürecin ilk aşamasında Fas'ın kuzey bölgesinde yaşamayı tercih eder. Burada çiftçilik ve hayvancılık gibi yerli halkın yaptığı her türlü işi deneyimler. Böylece her kesimden insanla tanışma fırsatı bulur. Bu sırada gözlem ve tespitlerini aktarmak amacıyla Almanca olarak "Zamanın Kıyısındaki Ülke" isminde bir kitap yazar.
🔸 Beş yıllık sürenin ikinci aşamasında ise ülkenin büyük şehirlerinden sayılan Fes'te yaşamaya karar verir. UNESCO'ya göre dünyanın en eski üniversitesi sayılan Karaviyyin Üniversitesi'nde İslami ilimlerin çeşitli alanları ile ilgili araştırmalar yapar. Bu sırada Arapçayı da öğrenir.
🔸 İslam'ı kabul etmesi, 1934 yılında henüz 26 yaşında iken, Fas'ta bulunduğu süre içerisinde gerçekleşir. İsmini İbrahim İzzeddin olarak değiştirir.
NEREDE ÇALIŞTI?
🔸 İbrahim İzzeddin, İsviçre'ye döndükten sonra şehircilik ve mimari alanlarında çalışmalar yapan, kitap basan Urs Graf yayınevinde işe başlar. Lozan ve Olten şehirlerinde yaklaşık 25 yıl boyunca sanat yöneticiliği yapar.
🔸 1972- 1977 yılları arasında UNESCO tarafından yürütülen Fas'ın kültürel mirasının korunması projesinde yer alır. Kültür danışmanı olarak görev aldığı bu proje kapsamında Fas hakkında oldukça detaylı bir rapor hazırlar.
🔸 1980- 1983 yıllarında 1972'de başlatılan ve her üç senede bir defa düzenlenen Ağa Han mimarlık ödüllerinin dokuz kişilik jüri heyetinde yer alır.
