Sanatın hayata yansıması: Ebru, puşide ve şile bezi nasıl yapılır?
Medeniyetimiz, asırlar boyunca uygulanan birbirinden kıymetli geleneksel sanatlara ev sahipliği yapar. "Renklerin ahenkli bir şekilde suyla dans etmesi" olarak tanımlanan ebru, vefat eden kişiye gösterilen saygının bir ifadesi olan puşideler bunlardan sadece birkaçıdır. Şaheserlerin her biri, sanatçıların göz nuru ve el emeği ile oluşturulur. Gelin, sanatın hayata yansıması olan ebru, puşide ve şile bezinin nasıl yapıldığına daha yakından bakalım.
🔹 En eski Orta Asya sanatlarından biri olan ebru, yoğunlaştırılmış sıvı üzerine çeşitli renklerin birbiri ile kaynaşması, farklı şekiller oluşturmasıdır.
🔹 Türkçede "ebru" kelimesi bulut ya da bulutlu, "abru" kelimesi ise su yüzü ya da sulu yüz anlamına gelir.
🔹 Eski Orta Asya dillerinden birinden gelen "ebre" kelimesi, "damarlı kumaş ya da kâğıt" anlamına gelir. Kökenleri Çin'e kadar ulaşması muhtemel olan ebru, İpek Yolu'yla ilk kez İran'a gelip buradan Anadolu'ya geçmiş ve burada ebru ismini almış olabilir.
Ebru sanatı "renklerin ahenkli bir şekilde suyla dans etmesi" olarak tanımlanır.
🔹 Kağıt bezeme sanatının en önemlilerinden biri olan ebrunun hangi tarihte ortaya çıktığını söylemek mümkün değildir.
🔹 Osmanlı döneminde yaygınlık kazandıktan sonra ebru kağıtları, devlet belgeleri ve resmî yazışmalarda zemin olarak kullanıldı. Bunun nedeni estetiğin yanı sıra tahrifatı engellemekti. Bugünkü çek ve senetlerdeki karmaşık desenlerin mantığı buna dayanır.
🔎Biliyor muydunuz?
Topkapı Sarayı'nda bulunan tarihi tespit edilmiş en eski ebrû, 1447 yılına aitti.
🔹 Anadolu'dan gelen tüccarlar, diplomatlar ve gezginler tarafından 1550'lerden sonra Avrupa'ya getirilen ebru sanatı, Avrupalı kitap âşıklarının kalbinde taht kurmuş, "Türk kâğıdı" ya da "Türk ebru kâğıdı yapımı" adlarıyla tanınır. Bunun sonrasında Avrupa'da yaygın olarak kullanılmıştır.
🔹 17. yüzyılda Roma'da yaşayan Alman Athanasius Kircher tarafından 1664 yılında kaleme alınan "Türk Usulü Kâğıt Süsleme Üzerine Söylem" gibi, ebru hakkındaki metinler de bu sanatın daha çok tanınmasına katkıda bulunmuştur.
🔹 Ebru, kendine has teknikler ile hazırlanan özel suyun üzerinde boyalarla yapılan şekillerin kâğıda aktarılmasıdır. Bu geleneksel sanat, kitap ve ciltlerin yan kâğıdında ve ayrı olarak kullanıldı.
🔹 Ebru sanatını bu kadar ilgi çekici yapan özelliği, sürekli dinamik olması, değişime ve yeni teknikleri denemeye açık olmasıdır.
🔹 Uygulamada kâğıt, toprak boyalar, atkuyruğu kılından yapılan fırçalar, kitre, öd, neft malzemeleri kullanılır.
🔹 Kitre gibi kıvam arttırıcı madde ile suyun yoğunluğu arttırılır. Ezilmiş toprak boyalar, sığır ödü ile hazırlanır ve fırça ile kitreli suyun yüzeyine serpilir.
🔹 Su üzerinde işlenen desen sonrasında kâğıda geçirilir. Asırlar boyunca kitapları süsleyen ebru kâğıtları canlılığını koruyarak günümüze kadar ulaşmışlardır.
Kitre: Geven denilen otun gövdesinden elde edilen ve beyaz renkli bir tür zamktır.
Suyun kıvamını, yoğunluğunu artırmak için kullanılır.
🔸
Ebru sanatçısı Kubilay Eralp Dinçer, sizler için ebrunun nasıl yapıldığını Vav TV ekranlarından uygulamalı olarak gösterdi👇
🔹 Her ebru, emsalsizdir. Çünkü sanatçının duyguları ve su üzerine aksettirilen renklerin birleşmesinden oluştuğu için ikinci kez aynısı üretilemez.
🔹 Ebru sanatının uygulandığı su, ab-ı hayat yani hayatın kaynağı olarak görülür.
🔹 Allah, Lale ve Hilal isimleri 'elif', 'he' ve iki tane 'lam' harfinden oluşan aynı harflerle yazılır. Bunun ebced hesabına bakıldığında toplamı 66 eder. Bundan dolayı tasavvufta lâlenin, Allah'ı, O'nun birliğini ve güzelliğini simgelediği düşünülür.
🔹Gül, Peygamber Efendimiz (sav) temsil eden bir çiçektir. Halk arasında gelen misafire gül suyu ikram edildiğinde salavat getirilmesi de güle verilen önemin ve benimsemenin göstergesidir.
🔹Çiçek açmış bahar ağaçları cennetin tasviri, selvi ağaçları ise tasavvuftaki sabrın timsalidir.
