Avrupalı müzisyenlerin Osmanlı'yı anlattığı operalar
Osmanlı kültürü, Avrupa sanatı için her zaman ilgi çekici oldu. Bilhassa 18. yüzyılın Avrupasında, Osmanlı'daki gündelik yaşam, insanların giyim tarzı ve yaşam biçimi, Avrupalı sanatçılara ilham kaynağı olma noktasında en ön sıralardaydı. Bu ilham, Avrupalı opera sanatçılarının eserlerine de yansıdı. Peki, bu operalar masum bir şekilde Osmanlı kültüründen ilham alınarak oluşturulan sanat eserleri miydi? Arka plandaki "dünya görüşü, düşünüş biçimi ve temsiliyet rolü" nelerdi?
İngiltere'de Timur'un hayatı ve Osmanlı Devleti ile savaşı 16. yüzyıldan itibaren okurların ve tiyatro seyircilerinin ilgisini çekmiştir. Timur ve Beyazid ile ilgili tiyatro eserleri de gayet popüler seyirci toplamıştır. Bunlar arasında en önemli olanı 1587/88 'de Christopher Marlowe tarafından yazılmış Timur'un hayatını ele alan iki tiyatro oyunu 'Temburlaine'dir. 1701'de İngiliz tiyatro yazarı Nicolas Rowe "Tamerlane" adlı bir piyes yazmış ve bu eser her yıl Kasım ayı başında Londra tiyatrolarında temsil edilmiştir.
Türkiye'de eseri sahneye koyan Mehmet Ergüven eser hakkında şu sözleri sarf eder:
"'Handel'in 39 operası var. Timurlenk, yaratıcılığının doruk döneminde yazdığı önemli eserlerinden hatta 2-3 başyapıtından biri. Diğerleri Jul Sezer ve Sense operaları. Dünya operasının repertuvarına bakıldığında Handel'in ağırlıklı bir yeri var. Bugün Avrupa'da hangi kente giderseniz gidin mutlaka bir Handel Operası izleyebilirsiniz. "
II Timurlenko veya II Bajazet adıyla anılan, 1735 yılında Antonio Vivaldi tarafından Verona karnavalı için bestelenmiş operadır. Bahsedildiği gibi Avrupa'da Timur ve Bayezid arasındaki mücadelenin konu edinildiği operalardan biridir. Yıldırım Beyazıt Avrupa sanat sahnesi için o oldukça ilgi çekici olan Yıldırım Bayezid, Handel'den 11 yıl sonra Vivaldi'nin Beyazıt Operası da izleyici ile buluşur.
Opera, üç bölümlü bir senfoni ve 3 perdeden oluşur. Operada Osmanlı Sultan'ı Yıldırım Bayezid'in Timur tarafından esir edilmesini ve sonraki hayatından yola çıkarak kurgulanmış bir hikaye anlatılır ancak tarihe çok sadık kalmadan yazılmıştır. Eserde, Bayezid'in yanında bir Yunanistan despotuna, ona aşık olan Beyazit'ın kızına, bir Trabzon Rum Kralı ve ona aşık bir kıza rol verilir.
Vivaldi'nin elinden çıkan tek opera olan Beyazıt, yakın zamanda ülkemizde de sergilenerek günümüze taşınmıştır.
'Zaide, ünlü Avusturyalı besteci Mozart tarafından 1780'de bestelenen ama ölümüne kadar bitiremediği iki perdelik bir opera eseridir. Kaynaklar, bu eserin Mozart'ın aşık olduğu Zaide isimli Türk kızından ilham aldığını bildirirler. İlk basılımı 1838'dedir. Prömiyer sahnelenmesi 27 Ocak 1866'da Frankfurt'ta yapılmıştır.
Müziğin Avustruyalı dâhisi Wolfgang Amadeus Mozart'ın 11 yıl üzerinde çalışmasına rağmen tamamlanamayan operası Zaide, sevgilisi korsanların eline düşen Zaide'nin onu kurtarmak için yaşadıklarını anlatır.
