Bitmeyen 'çile'nin bestekârı: İsmail Dede Efendi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile olan görüşmesi esnasında resmi törenle karşılanmıştı ve iki cumhurbaşkanının karşılama töreninde yer alan bazı ülkelerin büyükelçilerini selamlamaları sırasında askeri bando, Dede Efendi'nin 'Ey büt-i nev eda' isimli eserini çalmıştı.

"Polonya bandosundan Erdoğan sürprizi" haberini okumak için tıklayın...

Ey büt-i nev edâ olmuşum müptelâ
Âşıkım ben sana iltifât et bana
Yâr yâr
İltifât et bana, âşıkım ben sana
Gördüğümden beri, olmuşum serseri
Bendenim ey peri, iltifât et bana
Âh âh
İltifât et bana, âşıkım ben sana
Hâsılı bunca dem, ben senin bendenem
Gel gül ey gonca fem, iltifât et bana
Yâr yâr
İltifât et bana, âşıkım ben sana

İsmâil Dede'nin zikredilmesi gereken bir yönü de hocalığıydı. Yetiştirdiği pek çok talebe arasında Dellâlzâde İsmâil Efendi, Mutafzâde Ahmed Efendi, Yağlıkçızâde Ahmed Ağa, Şâkir Ağa, Hamparsum Limonciyan, Hacı Ârif Bey, Eyyûbî Mehmed Bey, Çilingirzâde Ahmed Ağa, Nikogos Ağa, Suyolcuzâde Sâlih Efendi, Yeniköylü Hasan Efendi, Behlûl Efendi, Hâşim Bey, torunu Sermüezzin Rifat Bey, Gelibolu Mevlevîhânesi şeyhi Hüseyin Azmi Dede ve Zekâi Dede en meşhurlarıdır.

İsmâil Dede tarafından kaleme alınan bir âyin-i şerif mecmuası bugün Yenikapı Mevlevîhânesi'nin son şeyhi Abdülbaki Baykara'nın torunu Baki Baykara'da bulunuyor. Türkçe ve Farsça bazı şiirler de kaleme alan İsmâil Dede'nin Cankurtaran'da Akbıyık mahallesindeki evi Türkiye Tarihî Evleri Koruma Derneği tarafından restore edilmiş, Şehzadebaşı'nda bir caddeye Dedeefendi adı verilmiştir.

HZ. HATİCE'NİN AYAK UCUNA DEFNEDİLDİ

İsmail Dede Efendi'ye 1842'de Sultan Abdülmecid tarafından Ahırkapı civarında bir konak verildi. Dört yıl sonra talebeleri Dellâlzâde İsmâil ve Mutafzâde Ahmed efendilerle birlikte padişahtan hacca gitmek için izin aldı. Hac yolunda, Kutbünnâyî Osman Dede'nin unutulmaya yüz tutan mi'râciyesini bu talebelerine meşketti. Yakalandığı kolera hastalığından kurtulamayarak 10 Zilhicce 1262 (29 Kasım 1846) tarihinde Mina'da vefat etti. Mekke'deki Cennetü'l-muallâ'da Hz. Hatice'nin ayak ucuna defnedildi. (TDV İslamansiklopedisi - İSMÂİL DEDE EFENDİ, Hamâmîzâde - Nuri Özcan, cilt: 23; sayfa: 94)

Hamamizade İsmail Dede Efendi Köşkü; İstanbul Suriçi Fatih Cankurtaran Akbıyık sokakta inşa edilmiştir. Kitabesi olmadığı için mimarı ve kesin inşa tarihi belli değildir. Sirkeci Bakırköy Sahil yolundan Cankurtaran Çatladıkapı Sur Kapısı'nıda geçince ulaşılabilmektedir. Bu köşkün yanında Sultan I. Mahmut Sadrazamlarından Hekimoğlu Ali Paşa'nın kendi annesi adına yaptırdığı kitabeli bir çeşme bulunur. 1778 yılında İstanbul'da doğan İsmail Dede Efendi Mevlevi tarikatine bağlıydı. Babasının Şehzadebaşı'nda Acemi Oğlanlar Hamamı vardır. Babasının hamam işletmesinden dolayı kendisine Hamamizade ismi verilmiştir.

Dede Efendi'nin Cankurtaran'daki ahşap köşkü şimdilerde müzedir. Zemin katı taş kagir, diğer katları ahşap olan köşkün ikinci katı sokağa doğru konsol çıkmaları vardır. Bu çıkmalar 4 eliböğründe ile taşınır. Bu çıkmalar simetriktir. Yapının Türk evi plan tipine uyan ahşap saçakları bulunmaktadır. Yapının çatısı ahşap ve kiremit kaplıdır. Girişin üstünde bir yan konsollarda üçer olmak üzere toplam yedi adet kepenkli penceresi bulunmaktadır. Köşkün alt katı konferans salonu olarak düzenlenmiş olup üst katları da seminer salonu olarak düzenlenmiştir. Üst katta ise Dede Efendi'nin musiki faaliyetlerini tertip ettiği sema odası ve şahsi odası kullandığı enstrümanlarla beraber bir müze olarak düzenlenmiştir. Müze halka açıktır.

Başlıca eserleri: Ayin'ler, saba, neva, bestenigar, sababuselik, hüzzam, ısfahan, ferahfeza makamlarında; Takım'lar, sultaniyegah, arazbar, bestenigar, neva, ırak, sababeselik, hicazbuselik, hisarbuselik, evcbuselik, rast-ı cedit, ferahfeza makamlarında; Takım'lar (Kömürcüzade Mehmed Efendi ile) neveser, pesendide, şevkefza makamlarında; Buselik Takım (Dellalzade İsmail Efendi ile); Ferahnak Takım (Şakir Ağa ile); Mahur Takım (Eyyubî Mehmed Bey ile); Rast Kar-ı Natık, Rast Kar-ı Nev; 70'e yakın Peşrev; k-âr, beste, ağır semai, yürük semai, şarkı, durak, tevşih, ilahi formlarında yapıtlar gelir.

Bestekârlığının yanı sıra neyzenliği ve hânendeliği ile de ünlü olan İsmail Dede Efendi'yi doğum yıldönümünde rahmetle anıyoruz.

Hamamizade İsmail Dede Efendi ile ilgili içeriğimize ulaşmak için tıklayın...