Alışveriş çılgınlığı ve sosyal medya etkisi
Tüketim toplumunun bir dayatması olan alışveriş kavramı bazı kişilerde bir çılgınlık, bağımlılık boyutuna geliyor. Bunun nedeni ise sosyal medya, reklamlar ve daha birçok uyarıcının dayatmasıyla insanların kendilik değerlerini sahip oldukları ürünler üzerinden tanımlamaları. Peki alışveriş bağımlılığı olarak bilinen onyomani nedir?
Önceki Resimler için Tıklayınız
🔶 İnsanoğlunun en temel fiili olan tüketimin günümüz toplumlarında kimlik oluşturma, sosyalleşme ve toplumsal tabakalaşma gibi toplumu belirleyen birçok önemli süreçte baş rol oynayan ve kültürleşen bir kavramdır.
🔶 Sosyoloji bilimi, toplumu açıklarken üretim merkezli olarak tasvir eder, fakat günümüz dünyasının üretim merkezli değil tüketim merkezli bir toplumsal yapılanmaya gittiği görülür.
🔶 Vav TV'nin ilgiyle takip edilen programı "Kendini Bilmek" programının bu haftaki konukları Dr. Hüseyin Kazan ve Psikolog R. Betül Kanat oldu. Bu bölümde "Alışveriş çılgınlığı ve bu duruma sosyal medyanın etkisi" konuşuldu.
Dr. Hüseyin Kazan tüketim kültürü kavramını, "Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte insanların her şeyi anında ulaşabilme alışkanlıklarının artması tüketim kültürünü de pompalamış durumda. Biz bunu artık akademik olarak çalışırken tüketim kültürü diyoruz Yani bunun içerisinde kadın dergileri var, ciddi anlamda bu tüketim kültürünü artıran oyun dergileri var, çocuklara ürünü satmaya çalışan ki zaten reklamcıların temel hedefi, önce çocukları yakalayıp sonra ebeveynleri ağırlıklı olarak yakalamak ve özellikle 1980'lerden sonra web teknolojilerini artmasıyla beraber online ticaret, e-ticaret uygulamaları artması bu süreci çok daha ileri boyuta getirdi." sözleriyle açıkladı.
🔶 Sahip olma ihtiyacıyla ilgili Dr. Kazan gereksiz alışverişin daha çok "Eğer sahip olmazsam eksik kalacağım, yetersiz kalacağım, mutsuz hissedeceğim." hissiyle yapıldığını aktardı. Dr. Kazan, kişinin bir ürünü almaya çok kısa bir sürede karar verdiğini aktardı ve cümlelerine şu sözlerle devam etti:
"Aslında onu beğendiği an onu satın almıştır, zihin onu satın alıyor. Amerika'da bir araştırmaya göre satın alma kararı 2.5 saniyede veriliyor. İlk baktığınızda nasıl 2,5 saniye sürüyor diyebilir, ekran başındaki izleyecilerimiz. Biz dakikalarca beğenemiyoruz, vs. Aslında beğendin kafanda bir şey var, sadece önüne koyulan renkler var. Aslında renklerin büyülü dünyası var, ona göre hangisinden hangisine gideceğine karar veremiyorsun. Renkleri bulunduğu ortamla birlikte değerlendiriyor, görsel algı ilkesi gereği. Sonra eve geldiğinde kendi ışığına, evinin ortamına uymadığında mutsuzluk durumları ortaya çıkartıyor. Yani işin özü geçmişten günümüze özellikle sosyal medya kültürünün, dijital mecra benlik sunumunun bambaşka boyutlara gelmiş olması seçeneklerin çok fazla artmış olması, her şeyin kişilerin elinin altında ağırlıklı olarak olmasıyla kısaca "Mutluluk satın alıyoruz." Daha doğrusu aldığımızı zannediyoruz."
Alışveriş bağımlılığı "onyomani" nedir?
🔶 Alışveriş bağımlılığını ifade etmekte kullanılan onyomani kavramı, anlık istek veya hazları karşılamak için herhangi bir ihtiyaç olmaksızın gerçekleştirilen ve tekrarlayan satın alma eylemlerine verilen isimdir.
🔶 Alışveriş bağımlılığı, 1980'li yıllardan itibaren birçok araştırmanın konusu olmaya başlamıştır, ilk olarak ise 1915 yılında Emil Kraepelin tarafından onyomani sözcüğü ile ifade edilir.
Alışveriş bağımlılığı belirtileri şunlardır :
➡ Bireyler, önüne geçilemeyen satın alma isteği duyarlar.
➡ Alışveriş esnasında kontrol kaybı hissederler.
➡ Satın alma sonucunda psikolojik, sosyal veya ekonomik olumsuzluklar yaşarlar.
➡ Tüm bu sorunlara rağmen satın almaya devam ederler.
Alışveriş bağımlılığının sonuçları şunlardır:
➡ Alışveriş sayesinde yaşanan coşku gücünü yitirmeye başlar. Yerini suçluluk ve utanç, boşluk hissi gibi olumsuz duygulara bırakır. Bu süreçte endişe ve kaygı hissedilebilir.
➡ Sosyal statü sağlamak için sık sık alışverişe yönelen kişiler, alışveriş bağımlılıklarının sonucu olarak yaşadıkları olumsuz duygular sebebiyle sosyal çevresi ile tartışmalar yaşayıp sosyal çevresinden uzaklaşabilir. Satın alma davranışına engel olamayan kişiler zaman içinde borçlanarak ekonomik olarak zor durumda kalabilirler.
