Ayna nöronlar
Eline iğne batan birinin, canının yandığını hissettiğimizde aynı duyguyu hissetmiş gibi yüzümüze neden aynı ifade oturur? Bir başkasının esnemesine baktığımızda neden biz de esneriz? Ekşi bir şey tadıp yüzü kırışan bir kişi gördüğümüzde neden bizim de yüzümüz kırışır? İşte tüm bu eylemlerin nedeni ayna nöronlardır.
Ayna nöronların keşfediliş süreci
🔷 Ayna nöronlar, 1980'li yıllarda Giacomo Rizzolati ve ekibi tarafından makak maymunlarıyla yapılan deneyler esnasında keşfedilir. Ayna nöronlar, premotorik korteksinin F5 bölgesinde bulunan belirli bir görsel motor nöron çeşitidir.
🔷 Ayna nöronlar, hayvan belirli bir hareketi gerçekleştirdiğinde ya da benzer bir eylemi gördüğünde ateşlendiği gözlemlenen görsel motor nöron sınıfıdır.
📌 Giacomo Rizzolati kimdir?
Parma Üniversitesi'nde çalışan İtalyan asıllı nörofizyologdur. Makak maymunlarının frontal ve parietal kortekslerindeki ayna nöronları keşfeden bilim insanıdır. Konuyla ilgili birçok bilimsel makalesi yayınlanır.
🔷 Ayna nöronların ilk keşfedilişinin bir deney sırasında gerçekleştiğinden söz etmiştik. Deneyde camla ayrılmış iki odanın birinde maymunlar ve oluşturulan doğal ortamları, diğer odada ise bilim adamları ve doğal ortamları bulunur.
🔷 Deneye ara verilen bir zamanda bilim adamlarından biri, su içme amacıyla elini bardağa uzattığında, maymunun beyninde susayınca harekete geçmesi gereken reseptörlerin harekete geçtiğini görür.
🔷 İlk olarak bunun bir tesadüf olabileceğini düşünürler, fakat olayı tekrar edince bunun bir tesadüf olmadığını anlarlar ve ayna nöronlar bu şekilde keşfedilmiş olur.
🔷 Ayna nöronların insanlardan önce maymunlarda fark edilmesi insan zihni ile hayvan zihni arasında olduğu düşünülen "düşünebilme" farkının da doğru olmayabileceğini gösterir.
🔷 Geçmişte insan dışı primatların başkalarının zihinsel durumlarını anlamadıkları yaygın kabul iken primatların bugün başkalarının zihinsel durumunu, niyetini bile anlayabileceklerini yani "akıl yürütme " becerisine sahip olduklarına dair çalışmalar mevcuttur.
Primat ne demektir?
Maymun anlamına gelir.
🔷 Ayna nöronlar beynin "parietal lob" adı bölgelerinde yer alır. Bu bölgelerin hem beynin hareketten sorumlu motor, hem duygulardan sorumlu limbik hem de düşünceden sorumlu frontal (ön) bölgelerle bağlantıları bulunur.
🔷 Çevremizde olup bitenleri ve kendi deneyimlerimizi beş duyumuzla algılarız. Bu algılama organları; görme, işitme, tatma, koklama ve dokunma işlevlerini gerçekleştirir.
🔷 Algı organlarıyla alınan duyumlar, elektriksel sinyallere bürünerek beynimizin çeşitli bölgelerindeki kısmen özelleşmiş nöronlara ulaştırılır. Bu nöronlar duyumlardan gelen sinyallerle harekete geçer ve milyonlarca bağlantıyla binlerce nöronun ateşlenmesini sağlar. Bu süreç sürekli olarak devam eder.
Ayna nöronlar ne işe yarar?
🔷 Ayna nöronlar sayesinde insanların davranışlarının amaçlarını anlayabiliriz. Sözcükleri duyduğumuzda beynin konuşma sisteminin yanında ayna nöronlar da aktifleşir. Ayna nöronların; hareketi tanıma, taklit etme, eylemin amacını yorumlama, empati, dil, öğrenme ve hafıza gibi karmaşık işlevlerde rol aldığını öne süren birçok çalışma bulunur.
🔷 Ayna nöronlar, temel olarak karşımızdakinin duygularını anlamaya, düşüncelerini ve davranışlarını kestirebilmeye, insanların kompleks davranışlarını taklit edebilmeye ve yorumlamaya yarayan özel nöronlardır.
