Çocuklarımızı sosyal medyanın karanlık yüzünden nasıl koruruz?

Soru: Çocuklarımızı nasıl koruyacağız? Herkesin aklındaki tek soru bu oldu, o günden sonra… Gökhan Ergür: 🔸 Çocuklarımızı koruyabilmemiz için öncelikle çocuklarımızın hemhal olduğu, uğraştığı konuları, oyunları, uygulamaları bilmemiz ve takip etmemiz gerekiyor. Bu, dijital okuryazarlık dediğimiz mevzu aslında. Dijital okuryazarlık dediğimiz zaman insanların gözünde çok zor, çok afili, çok detaylı bir olay canlanıyor. Fakat anne-baba olarak bizlerin birinci vazifesi 'Bu çocuğumun bilgisayarında, tabletinde, telefonunda hangi uygulamalar var' diyebilmek. Bu uygulamaların ne olduğunu bilirsek çocuğun bu uygulamalarda hangi kanallarda olduğunu, bu uygulamalarla ne yaptığını bilirsek bizim oraya müdahale etme şansımız da oluyor. Anne-baba her zaman bu uygulamanın içeriğini bilemeyebilir. 'Bir oyun oynuyor ama içeriği nedir, işte Discord'da vakit geçiriyor ama burada ne yapılıyor?' anne-baba bunu sorabilir. Ama en azından bu uygulamaların ismini bilirse ailede, akrabalarda teknolojiden anlayan, teknolojiyi bilen birileriyle bunu konuşursa olaya hâkim olabilir. Okullardaki rehber öğretmenler burada çok kritik bir vazifedeler. Anne-baba bunu tam manasıyla bilmeyebilir, çocuğun teknolojiyle olan ilişkisine bütünüyle hâkim olamayabilir. Burada ebeveynlerin rehber öğretmenlerden yardım alması gerekiyor. Kural 1: Çocuk bilgisayarında, tabletinde ne ile uğraşıyor, dijital dünyada hangi uygulamaları kullanıyor? Bunları bilebilmek. Kural 2: Çocukla her daim irtibat halinde kalabilmek. Çocuk sosyal medyada, dijital dünyada bir zorluk yaşadığı zaman, bir zorbalama yaşadığı zaman birileri tarafından tehdit edilebildiği zaman bunu anne ve babasına rahatlıkla söyleyebileceği iletişim kanallarını ebeveynlerimizin açık tutması gerekiyor. Çocukla konuşmak, çocukla sohbet etmek, çocukla dijital dünya üzerine sohbet edebilmek. Onları yargılamadan 'Saatlerce bunun başındasın, kalkmıyorsun, ne yapıyorsun' demeden 'Gel bakalım oynadığın oyunlar neler, kullandığın uygulamalar neler' diyebilmek. Biraz da böyle meraklı gözükerek çocukların bunu bize anlatmasına fırsat sağlayarak onun dijital dünyada neler yaptığını öğrenebiliriz. Burada iletişim kanallarını açık tutmak, çocukla yargılamadan konuşmak, çocuğu kapsayıcı bir biçimde konuşmak çok çok önemli. Soru: Gençler nasıl ve neden bu kadar çok 'kötülükle' baş başa kaldı? Çocuklar neden gizemli ve bilinmeyen örgütlere ilgi duyarlar? Gökhan Ergür: 🔸 Çocuklarımızın ve gençlerimizin dijital dünya ile bu kadar baş başa kalmalarının sebebi onların gerçek hayattan uzaklaşmalarıdır. Çocuk ailesiyle ya da sosyal çevresiyle vakit geçiremediği zaman, çeşitli aktivitelere, kurslara katılamadığı zaman eğlenceli ve keyifli en kolay yol olarak dijital dünyayı görüyor. İşte bilgisayar oyunları, telefon, çeşitli programlar uygulamalar gibi alanları görüyor. Bizler eğer çocuğu bilgisayar başından kaldıracak aktivitelerde bulunamazsak, ebeveynler olarak onlara bu imkânları sağlayamazsak, belediyeler olarak, ilgili makamlar olarak çocuklarımıza dışarıda vakit geçirebilecekleri bir alan, ortam, kurslar, etkinlikler ayarlayamazsak çocuk da doğal olarak evde bilgisayarın başında vakit geçiriyor. Zaten bu bilgisayarın başında vakit geçirmesi için elinde telefon ömürlerimizi tüketmemiz için dijital dünya baronlarının harcadıkları paraların haddi hesabı yok. Tek amaç bizim ekrana daha fazla bakabilmemiz. Onlar buna 'brain hacking' diyorlar yani 'beyni hack'lemek', beyne dopamin duşu aldırmak ve uygulamalara bizi bağımlı kılmak için milyon dolarlar harcıyorlar. Haliyle çocuklar da biz yetişkinlerde bu uygulamaların ağına düşüyoruz. Burada temel konu çocuğu bilgisayarın başından kaldırabilecek etkinlikler ve aktiviteler bulabilmek. 🔸 Çocuklar ve gençler ergenlik ve ön ergenlik döneminde ait olma ihtiyacı hissederler. Genç bu kimlik bulma, kimlik kazanımı döneminde bir yerlere, bir gruba, bir taraftar grubuna, bir partiye, bir topluluğa ait olmak ister. Çünkü onun amacı çocukluktan kurtulup 'Bakın işte ben de bu dünyada varım, ben de büyüdüm ve ben de bir bireyim' diyebilmek. Çocuklar bu dönemde çeşitli rol modeller alırlar. Baba yorgun argın eve dönüyor çocuk ile çok görüşemiyor. Anne ev işleriyle yine dışarıdaki işlerle iş hayatında yoruluyor çocuğa çok vakit harcayamıyor çocuk da haliyle kendisine rol model alınacak alacak birisini arıyor. Youtuberlar, İnfluencerler, dijital dünyadaki fenomenler hepsi çocuklarımızın rol model aldığı kişiler haline dönüşmüş vaziyetteler. Takdir edersiniz ki bu rol modellerin birçoğu da problemli tipler. Gayri ahlaki ögeler üzerine takipçi toplayan, şiddet üzerine takipçi toplayan, pornografi üzerine takipçi toplayan tipler. Çocuklar da bunların etkisinde kalarak yönlendirmeleri ile çeşitli faaliyetlerde bulunuyorlar. İşte, Discord skandalının ortaya çıkış sebebi de bu. Çocukların bir yere ait olma ve kimlik edinme istekleri, arzuları. Soru: Nasıl oluyor da 12-13 yaşındaki çocuklar kadın düşmanı oluyor? Gençleri şiddet, ayrılık ve nefret gibi duygulara iten sebepler nelerdir? Gökhan Ergür: 🔸 Toplumda özellikle son yıllarda kadına karşı şiddeti, kadın cinayetlerini konuşuyoruz. Bunun aslında bazı temel sebepleri var. Reklam endüstrisi bunun en temel sebeplerinden bir tanesi. Kadını bir meta, satış nesnesi haline getirip toplumun önüne sunuyorlar. Basit bir dondurma reklamında bile kadını bir cinsel obje olarak kullanıyorlar ve haliyle bu duygu düşünce topluma yayılıyor. Aslında burada temel konu: Kadını değersizleştirmek… İkinci konu ise müzik sektörü. Şu an meşhur müzik uygulamalarında rap şarkılarına bir bakın, Türkçe rap şarkılarına bir bakın. Burada tüm rap şarkılarını bu alana dâhil etmiyoruz ama birçok rap şarkısının içerisinde kadına karşı şiddet, kadını değersizleştirme, kadını cinsel bir meta olarak kullanan sözler var. Haliyle bu da daha küçücük yaştaki çocukların zihninde 'Kadınlar şiddete uğrayabilir, kadınlar değersizdir, kadınlar kötüdür' algısını oluşturuyor. Burada bir diğer faktör de sosyal medyadaki özellikle 'X' platformundaki şu an güncel olarak yapılan kadın düşmanlığıdır. Kendilerine 'incel' adını veren bazı erkek toplulukları var. Bunlara İngilizcede 'İstemsiz Bekarlar' deniyor. Bu istemsiz bekarlar yani inceller şu an sosyal medya üzerinden kadın düşmanlığı yapmakta. Dolayısıyla bu tip örgütlere, bu tip gruplara ilgi duyan, yakalanan çocukların sayısı da hayli fazla… Soru: Çizimler ve psikoloji olarak nasıl bir bağ var? Çocuklarımızın hangi ruh durumunda olduğunu çizdiklerinden anlamak mümkün mü? Gökhan Ergür: 🔸 Özellikle küçük yaş grubu çocuklarına resim yaptırırız. Evi nasıl çiziyor, anne-babayı nasıl çiziyor inceleriz. Çocuğun kendini güvende hissedip hissetmediği, annesi ile güvenli bağlanıp bağlanamadığını bizler bu çizimler sayesinde görebiliyoruz, anlayabiliyoruz. İşin diğer bir tarafı da yetişkinlerde kullandığımız sanat terapisi. Yetişkinlere yaptırdığımız o sanat terapisindeki etkinlikler; çizimler, boyamalar, yazı yazma etkinlikleri, şiir yazma etkinlikleri… Bu, benliğimizi, ruhumuzu dışa vurduğumuz alanlarda bizler aslında o içimizdeki öfkeyi, nefreti, sevinci, huzuru, bozuklukları da ortaya sermiş oluyoruz. Dolayısıyla anne-babaların çocuklarının çizdiği resimlere, defterlerine karaladıklarına özellikle dikkat etmeleri gerekiyor. Soru: Odalarına kapanan, insanlarla konuşmayan çocuklar konusunda neler yapabiliriz? Gökhan Ergür: 🔸 Çocuk yalnız kaldığı için bir şeylere bağımlı olur. Modern dünyada kişinin tek başına ayakta kalması çok çok zordur. Bir yerlere tutunmak istiyoruz, birileriyle hemhal olmak, birileriyle konuşmak, birileriyle sohbet etmek istiyoruz. Etrafımızda kimseyi bulamayınca, etrafımızda bir dost, bir aile büyüğü bulamayınca çocuk bu sefer telefonuna sarılıyor. Meşhur bir sözdür: 'Bugünün çocukları büyüksüz büyüyor' diye. Bu durum büyüksüz büyümenin bir sonuçtur ve çocuk ayakta kalmak için dijital dünyaya başvuruyor, teknolojiye başvuruyor. 🔸 Bizim, çocuğun hayatına onun dünyasına yeniden girmemiz gerekiyor. Ama bağırarak, çağırarak, ona tepeden konuşarak, üstenci bir yaklaşımla değil. Onu dinleyerek, anlayarak, onunla beraber zaman geçirerek, ona zaman ayırarak. 'Ya gel seninle bir dışarıda dolaşalım, sana bir şeyler bakalım, bir yemek yiyelim, bir simit yiyelim' bu tarz yaklaşımlarla çocuğun dünyasına girmeye çalışmamız gerekiyor. 🔸 Ergenlik döneminde biliyoruz ki çocuk o kimlik geliştirme ile beraber, anne-babaya karşı bir duvar örüyor. Dolayısıyla çocuk her zaman anne ve babayla vakit geçirmek istemeyebilir. İşte, burada anne ve babanın üzerine düşen vazife çocuğun vakit geçirebileceği sağlıklı alanlar bulmak. İşte bunlar kurslar, anne-babanın güvendiği dernekler, yardım kuruluşları, sportif faaliyetler olabilir. Çocuklarımızı buraya yönlendirmek ve sağlıklı bir zeminde yaşıtlarıyla beraber vakit geçirmelerini sağlamamız gerekiyor. Soru: Ebeveynler dijital dünyaya nasıl yetişecek? Bu konuda kendilerini nasıl yetiştirmeleri gerekiyor? Gökhan Ergür: 🔸 Anne ve babaların problemli internet kullanımını da görüyoruz. Sadece çocukların değil anne ve babaların da bir internet bağımlılığı söz konusu. Sürekli sosyal medya platformlarında gezen, sürekli televizyon karşısında olan, sürekli dijital yatırımlarını takip eden anne ve babaların aslında 'Ya bizim oğlan da bizim kız da internet bağımlısı ne yapacağız' söyleminin kökeni birazcık daha anne-babanın o problemli davranışlarında yatıyor. Öncelikle onların davranışlarını düzeltmeleri gerekiyor. Sonrasında ise sağlıklı teknoloji kullanımı ile alakalı yazılmış bazı eserler var. Bunlarla ilgili uzmanlara danışıp 'Böyle kitaplar varmış hangisini okuyabilirim', bizlere mail atıp 'Hocam şu kitaplardan bahsetmiştiniz, bizlere ne önerirsiniz' gibi danışabilirler. Bizler bu kitapları zaten ebeveynlerle paylaşırız. Aynı zamanda dijital okuryazarlıkla alakalı ebeveynlere yönelik içerik üreten çeşitli Youtube kanalları da mevcut. Bunları da yine ebeveynlerimize önerebiliriz. Soru: Ebeveynler çocuklarının hayatına nasıl ve ne noktada müdahil olabilirler? Gökhan Ergür: 🔸 Son günlerde yaşadığımız bu malum ve acı verici hadiseden sonra anne-babalar 'Benim oğlumda, kızımda bu tarz şeyler var mı, bu tarz mecralarda vakit geçiriyorlar mı?' diye panikledi. Burada öncelikli olarak evlatlarımızla konuşmamız gerekiyor. 'Ya işte bazı haberler duydum. Bu tarz şeyler varmış, senin buralarda üyeliklerin var mı? Sen ne yapıyorsun, nasıl vakit geçiriyorsun?' deyip tatlı bir dille, paniğe kapılmadan çocuklarla iletişime geçmemiz gerekiyor. Tekrar ediyorum: Burada yargılayıcı bir dil kesinlikle kullanmamamız gerekiyor. Panik halini onlara sezdirmememiz gerekiyor. Sadece muhabbet esnasında 'Böyle haberler duydum sen bu tarz uygulamalar kullanıyor musun?' diye sorabiliriz. 🔸 Burada temel nokta Discord, Telegram gibi uygulamalarda şu an ortaya çıkan problemin temel nedeni çocukların bir çocukların bir şantajla karşı karşıya kalmaları. Problem, bu uygulamalar değil oradaki kişilerin evlatlarımıza yaptıkları şantaj. Aslında öncelikli olarak oyun kanallarında çeşitli Youtube kanallarında çocuklarla dostluk, arkadaşlık kurup, onların güvenini kazanıp hatta onlarla bazen duygusal ilişkiler kurmaya çalışıp evlatlarımızdan fotoğraflar, görüntüler, özel bilgiler aldılar ve dijital dünyadan elde ettikleri o panelcilerden -şu an en büyük problem onlar- elde ettikleri kişisel verilerimizle çocuklarımıza şantaj uygulamaya başladılar. 🔸 'Bana fotoğraf atmazsan annene ulaşırım, bana video yollamazsan babana ulaşırım, senin adresin bu değil mi, evinize gelirim, size zarar veririm' gibi söylemlerle bunları yaptılar. Çocuklar korkuyorlar ve daha fazlasını yapıyorlar. Burada anne babalar ya da çocukların hayatındaki çocuklarla beraber olan akrabaların çocuklara güvenli bir ortam oluşturması gerektiklerini unutmamaları gerekiyor. Bu konuda şöyle tatlı bir muhabbet açarak 'Ya bazı şeyler duydum, çocuklar tehdit ediliyormuş, şantaj yapılıyormuş bazı evlatlarımıza, bunlar hiç önemli değil. Önemli olan burada o çocukların sağlığı önemli olan o çocukların bu durumu ailelerine aktarması. Sen de bu tarz şeyler var mı? İnternet ortamında senin canını sıkan, seni üzen, sana kaba konuşan, zorbalık yapan kimseler var mı?' deyip bunları böyle ufak ufak çocuktan almaya çalışmak lazım. Çünkü çocuk 'Bunu annem-babam duyarsa mahvolurum' gibi düşünüyor. Hayır, çocuğun mahvolmayacağını, çocuğu her şekilde koşulsuz kabul edebileceğimizi çocuğa söylememiz ve hissettirmemiz gerekiyor. Ama bunu da şu an büyük bir panikle, olağan dışı bir şey, bir durum varmış gibi yansıtmamak gerekiyor. Soru: Çocuğun bir uzman yardımı alması gerektiğini nasıl anlarız? Gökhan Ergür: 🔸 Çocuğumuzun akademik başarısında belli bir düşüş varsa, uyku düzeni bozuksa, yeme-içme düzeni bozuksa, geleceğe dair çok karamsar söylemlerde bulunuyorsa işte, 'Bu dünyadan nefret ediyorum, yaşamak istemiyorum, bir gün çekip gideceğim buralardan' gibi cümleler kuruyorsa çocuk anne ve babayla konuşmasını çok çok minimize etmişse, sürekli odasındaysa anne ve babanın yanına hiç uğramıyorsa anne ve babanın zihninde bazı soru işaretleri oluşmalı. Evet, işte bu çocuklar problemli çocuklar demiyoruz tabii ki ama evladınız eğer bu belirtileri gösteriyorsa bir uzmanla görüştürmeniz faydalı olabilir. Soru: Gençler ve çocuklarla kurulan ilişkilerde dikkat edilmesi gereken hassasiyetler neler? Gökhan Ergür: 🔸 Burada en kritik nokta çocuğa vakit ayırabilmek. Eğer anne baba çocuğuna vakit ayırmıyorsa, onunla zaman geçirmiyorsa bu çocukla başkaları gayet güzel, gönüllü bir biçimde zaman geçiriyordur. Vakit ayırmadığınız evlatlarınıza başkaları vakit ayırıyor sevgili anne-babalar! Vakit ayırmalarının sebebi de tabii ki de temiz niyetlerle olmuyor. Çocukları yanlarına çekmek, onlara belirli bir ideolojiyi aşılamak, onları belirli yönlere belirli gruplara, belirli eylemlere sevk edebilmek için popülerliklerini, havalarını da kullanarak çocukları kendi yanlarına çekiyorlar. Çocuğuyla hafta sonu dışarıya çıkmayan, ona vakit ayırmayan anne ve babaların çocuklarının da ne yazık ki teknoloji bağımlılığı, depresyon, öz saygının düşüklüğü daha sık ve daha fazla görülüyor. 🔸 Çocuğa zaman ayırmak, çocukla konuşabilmek, çocuğun dünyasına girebilmek, çocuğun fikirlerini alabilmek bu noktada çok önemli. Evle ilgili bir karar alırken çocuğa sorun: 'Ne yapalım?' Bir şey satın alırken çocuğa sorun. Çocuk kendini değerli hissetsin. 'Ben de bu dünyada varım, ben de ailemin bir parçasıyım ve bana da fikir danışıyorlar' desin. Çocukların ve gençlerin ağzından en sık duyduğunuz cümle: 'Kimse beni anlamıyor...' Ergenlik döneminin mottosudur. Çocuğa onu anladığımızı göstermemiz gerekiyor. Soru: Bir çocuğu tüm kötülük ve kötü içeriklerden korumak mümkün mü? Gökhan Ergür: 🔸 Bana göre Türkiye'deki en büyük problemlerden bir tanesi de dijital platformlarda ve televizyonda yer alan diziler ve dizilerin içerisindeki şiddet ve pornografik ögeler. Şiddet içerikli görüntüler izleyen çocukların saldırganlık eğilimlerinde, depresyon düzeylerinde, antisosyal davranışlarında bilimsel olarak belirgin bir artış oluyor. Dünyada yapılmış birçok bilimsel araştırma bize bunu gösteriyor. Albert Bandura'nın sosyal öğrenme teorisinde bahsettiği gibi, bizler hayatı gözlemleyerek izleyerek yaşarız, çocuklar da hayatı ekranlarda gördüğü gibi yaşamak istiyorlar... Bu sebeplerden dolayı da şiddet içerikli dizileri izleyen çocuklar oradaki karakterleri kendilerine rol model alıyorlar, saçlarını onlar gibi kestiriyorlar, onların giydiği eşofman takımlarını giymek istiyorlar, onların sarf ettiği sözleri kullanmak istiyorlar. Sonrasında da toplumsal çürümeden, şiddetten, kadına şiddetten, artan cinayetlerden, hırsızlıklardan, suçlardan konuşuyoruz. Bu durum bizi buraya getiriyor ne yazık ki. Soru: Teknolojiden uzak duran çocuk neye yönelir? Gökhan Ergür: 🔸 Bizim çocuklarımızı yeniden gerçek dünyaya çekebilmemiz gerekiyor. Onların başlarını renkli ekranlardan alıp yeniden dünyaya döndürmemiz gerekiyor. Gerçekçi olmak gerekirse anne-babalar her zaman bu konuda yeterli olamayabiliyorlar. İşte, burada yerel yönetimlerin, ilgili makamların ebeveynlere ve çocuklara destek olması gerekiyor. Çocuklara ücretsiz kurslar, rahatlıkla yararlanabilecekleri spor alanları açmaları ve bunları hazırlamaları gerekiyor. Aksi takdirde çocuklarımız ne yazık ki teknolojinin kurbanı oluyorlar. Soru: Peki, gençler bu durumlarda ne yapmalı? Gökhan Ergür: 🔸 Kıymetli gençler, şu an anne-babalarınız, öğretmenleriniz ve yetişkinler hepsi teyakkuz halinde. Size bazı uygulamaların isimlerini soruyorlar, 'Telefonunda ne var, bilgisayarında ne var, hangi oyunu oynuyorsun' gibi sorular soruyorlar. Burada yetişkinlerin amacı sizi sıkmak, bunaltmak değil. Onlar şu an sadece sizinle alakalı endişelendikleri, kaygılandıkları için bu şekilde davranıyorlar. Peki, onlara nasıl yardım edebilirsiniz? Telefonunuzda kullandığınız uygulamaları, bilgisayarda vakit geçirdiğiniz uygulamaları ve internet sitelerini ailenizi anlatarak onların gönüllerine birazcık da olsa su serpebilirsiniz. Ayrıca bu tür uygulamalarda kötü niyetli insanlarla yazışmış, onlara bazı fotoğraflar atmış da olabilirsiniz. Lütfen onların şantajlarına boyun eğmeyin ve bu durumdan anne babalarınızı, eğer çekiniyorsanız sevdiğiniz bir aile büyüğünü ya da okuldaki rehber öğretmeninizi lütfen haberdar edin.

Çocuklarımızı sosyal medyanın karanlık yüzünden nasıl koruruz?

Podcast I Çırpınırdı Karadeniz şiirinin hikayesi

"Dip çamuru"ndan üretilen seramik kitaplar, Kocaeli Kitap Fuarı'nda sergileniyor

Anadolu'nun yüzyıllık geleneği: Kürsübaşı

Çocuklarımızı sosyal medyanın karanlık yüzünden nasıl koruruz?

El Ayak Ağız Hastalığı nedir? Hastalığın belirtileri ve tedavi yöntemleri

Nurullah Genç'ten unutulmaz dizeler

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Psikolojik Olarak Güçlü Olmak İçin Neler Yapılabilir? I Doç. Dr. Mehmet Dinç I Fikriyat

Hizbullah’a Nebih Berri aşısı

Ömer en Nesefi'nin kaleminden Ehl-i Sünnet Akaidi

Gazze Batı'da neyi değiştirdi?

Boykotun Serüveni: Neler Değişti?

İlletle hikmet arasında

Sürek avcıları ya da Şaron’dan Netanyahu’ya!

Zalimlerin iç savaşı!

Gözü yaşlı kralın hayattaki son arzusu

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Tarihe Tanıklık Eden Kubbeler: İstanbul'daki Paşa Camileri

Sahabenin ümmete örnekliği

Sevgi ve kardeşliğe dayalı toplum

Edebiyatımızdan 20 isim 20 cümle

Çocuklarımızı sosyal medyanın karanlık yüzünden nasıl koruruz?

Cahit Sıtkı Tarancı'nın Otuz Beş Yaş kitabından en güzel şiirler

Sokullu Mehmed Paşa'nın çobanlıktan başlayan serüveni

Peygamberimizin (sav) kız çocuklarına verdiği değer

Yapay Zeka'nın yapamadığı

Arama

Çocuklarımızı sosyal medyanın karanlık yüzünden nasıl koruruz?