Osmanlı'nın ilk sinemacılarından Fuat Uzkınay
29 Mart 1956'da hayatını kaybeden Fuat Uzkınay, ilk Türk sinemacılarındandır. Kameranın kullanımını Sigmund Weinberg'ten öğrenen Uzkınay,1914 yılında Seden Kardeşler'le birlikte Sirkeci'de Ali Efendi Sineması'nın işletmeciliğine başlayarak sinema sektörüne adım attı. Ömrü boyunca pek çok film ve belgesel çeken Fuat Uzkınay'ın görüntüleri günümüze ulaşamayan ilk filmi hangisiydi ve bu filmin sinema tarihimiz açısından önemi neydi? İşte yıllar önce bugün vefat eden Fuat Özkınay'ın yaşamı ve sinemacı yönüne dair ayrıntılar...
Uzkınay, 1914 yılında ilk Türk filmi kabul edilen ancak görüntüleri günümüze ulaşamayan Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin Yıkılışı filmini çekti. İlk Türk sinemacımız Fuat Uzkınay'ın ordu tarafından görevlendirmesiyle kayda aldığı olayları daha sonra Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin Yıkılışı ismiyle film haline getirmesi, sinemamızın başlangıç tarihi olarak kabul edildi. Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'na girdiğini ilan ettiği gün çekilen bu film, aslında Ruslara karşı verilen bir mesajdı.
Ayastefanos'taki Rus Abidesi'nin Yıkılışı hangi yıl çekilmiştir?
Günümüzden 64 yıl önce bir 29 Mart günü aramızdan ayrılan sinemamızın en önemli ismi Fuat Uzkınay, 1888 yılında İstanbul'un Üsküdar semtinde dünyaya geldi. İstanbul Sultanisi'ni (İstanbul Erkek Lisesi) bitirdi. İstanbul Dâr-ül Fünun'un Fizik-Kimya Bölümü'nde okurken, İstanbul Numune-i Terakki İdadisi'nde öğretmen yardımcılığı ve İstanbul Sultanisi'nde dâhiliye memurluğu yaptı.
İstanbul Sultanisi'nde o yıllarda öğretmenlik yapan Şakir Seden'in de yardımlarıyla okulda film gösterimleri düzenledi. Kameranın kullanımını Sigmund Weinberg'ten öğrenen Uzkınay, üniversiteden mezun olduktan sonra Dâhiliye Müdürlüğü'ne yükseldi. 1914 yılında ise Seden Kardeşler'le birlikte Sirkeci'de Ali Efendi Sineması'nın işletmeciliğine başladı. Orduya katıldığı bu yıllardan sonra sinemaya daha da yakın bir isim oldu.
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra MOSD ve Müdafaa-i Milliye Cemiyeti'nin sinema çalışmaları ve araçları Malulin-i Guzati Askeriye Muavenet Heyeti'ne (Malul Gaziler Cemiyeti) devredildi. Cemiyetin sinema çalışmalarının başına Uzkınay getirildi. Bu dönemde çekilmeye başlayan uzun metrajlı filmlerde görüntü yönetmenliği yaptı. Aynı zamanda işgal yıllarında yapılan protesto gösterilerini kameraya aldı. Malul Gaziler Cemiyeti'nin sinemayla ilgili arşivinin devredildiği Ordu Foto Film Merkezi'nin başına geçti. 29 Mart 1956'da ise İstanbul Göztepe'de vefat etti.
