Sokullu Mehmed Paşa'nın çobanlıktan başlayan serüveni
Bir devre adını veren, Osmanlı'da padişahtan sonra en kudretli kişi olan Sokullu Mehmed Paşa, Avrupa'daki kralların seçiminde büyük rol oynamış, devrinde akla hayale sığmayacak projelere imza atmıştı. Bosna'da çobanlık yaparken devşirilen daha sonra da üç padişah döneminde 14 yıl sadrazamlık yapan Sokullu Mehmed Paşa'nın bu serüveni nasıl başladı?
➡ Sokullu Mehmed Paşa, XVI. yüzyılın ilk yıllarında Bosna'nın Vişegrad kazasının Rudo nahiyesinin Sokoloviç (Şahinoğlu) köyünde aynı adı taşıyan bir ailenin çocuğu olarak doğdu.
➡ Geniş ve soylu bir ailenin çocuğu olan Bayo (Bayiça) bir müddet çobanlık yaptıktan sonra Mileşeva Manastırı'nda rahip olan dayısının yanına gitti.
➡ Devşirme toplamakla görevli olan Osmanlı memurları soylu ailelerin çocuklarını toplamaya özen gösterirdi. Kanuni'nin cülûsundan sonra Bosna'dan devşirme toplamakla görevli Yayabaşı Yeşilce Mehmed Bey, Sokoloviç köyüne gelir.
➡ O sırada 15- 16 yaşlarında olan Bayo'yu beğenerek devşirme kaydetti. Ailesi onu vermek istemese de Mehmed Bey bu gencin istikbalinin çok parlak olduğunu söyleyerek onları ikna etti.
➡ Kanunî, Edirne'deyken Bosna ve çevresindeki tanınmış ailelerden toplanan 40 çocuk buraya getirilmişti. Padişah bunların arasında Sokoloviç'i gördü.
➡ Edirne Sarayı'nda eğitimine başlamasını istedi. Mehmed adını alan bu genç Edirne Sarayı'nda yetiştirildikten sonra 'küçük oda' hizmetiyle Enderun'a alındı.
➡ Buradaki, daha sonra da sarayın diğer bölümlerindeki hizmetleri padişahtan takdir gördü. Küçük odadan Hazine'ye, oradan da Enderun'un en seçkin yeri olan Has odaya geçti. Daha sonra ribâbdar, çuhadar, silahdar, çaşnigirbaşı ve kapıcılar kethüdası oldu.
➡ Barbaros'un ölümü üzerine 1546'da Kaptan-ı deryalığa yükselen Sokullu Mehmed'in artık saray dışı memuriyet hayatı başlıyordu.
➡ 1550'de Rumeli Beylerbeyi oldu. Daha sonra da İran seferindeki hizmetlerinden dolayı 1554'te vezirliğe yükseldi. 1561'de Şehzade Selim'in kızı İsmihan Sultan ile evlenmesi, talihini daha da parlattı.
➡ 1564'te ikinci vezir iken Veziriazam Semiz Ali Paşa'nın ölümü üzerine veziriazamlığa yükseldi. Sokullu Mehmed Paşa, aniden yükselmemiş, XVI. yüzyıldaki Osmanlı hiyerarşisindeki düzüne uygun olarak, sırayla birçok memuriyette bulunduktan sonra Sadrazam olmuştu.
➡ Birçok devlet görevinde bulunduğu içinde tecrübesi oldukça fazlaydı. Kanuni'ye iki yıl veziriazamlık yaptı. Kanuni, 1566'daki son seferinde vefat edince padişahın ölümünü ustaca gizleyerek bir kriz çıkmasını önledi. II. Selim devrinde de veziriazamlıkta kaldı.
➡ 1572'de Lehistan Kralı II. Sigismund'un vârissiz ölümüyle, Polonya tahtı için çekişme başladı. Rusyaların buraya asker sevki üzerine Osmanlı İmparatorluğu harekete geçti. Klasik Osmanlı siyasetine göre Lehistan, Avusturya ve Rusya'ya karşı tampon bölge olarak görülüyordu.
➡ Lehistan tahtına Osmanlı aleyhtarı biri geçerse Eflak, Boğdan ve Erdel tehdit altına girebilirdi. Osmanlı yönetimi Leh beylerinden birisinin seçilmesini istiyordu.
➡ Ancak Fransa'nın da müdahil olmasıyla ve Henry de Valois'i aday göstermesi üzerine Sokullu Mehmed Paşa onu destekledi. Sokullu'nun Leh beylerine tavsiyesiyle Henry, Lehistan Kralı seçildi. Böylece Leh tahtına Osmanlı tarafları siyaset izleyecek biri çıkmıştı.
➡ Henry'nin Fransa tahtına geçmesi üzerine Lehistan yine başsız kaldı. Bunun üzerine Sokullu, buraya tekrar Osmanlı tarafları birini seçtirmek için harekete geçti.
➡ Avusturya ve Rusya hükümdarlarının kendilerini Leh Kralı seçtirmesi istenmiyordu. Leh soylularının bir kısmı, Osmanlı'nın tavsiye edeceği kişiyi kral seçeceklerini belirttiler.
➡ Bunun üzerine Sokullu, kendilerine kral olarak Erdel veya İsveç Kralı'nı seçmelerini tavsiye etti. Avusturya ile Rusya'nın aleyhinde de faaliyete geçti.
➡ Bir müddet hangisinin Leh Kralı olacağını düşünen Sokullu, sonunda Erdel Voyvodası Bathory'de karar kıldı ve onu seçtirdi. Böylece Osmanlılar Lehistan'ın hamisi olmuşlardı.
